Kalın bağırsak poliplerinin kansere dönüşümünün ortalama 10 yıl gibi uzun bir süreçte,yavaş geliştiği bilinmektedir. Kolorektal kanserlerin doğal seyrinin yavaş olması henüz polip evresindeyken kolonoskopik polipektomi ile tedavi edilebilmesine ve kanserin önlenmesine olanak sağlamaktadır. Erken evrede yakalanılan kanserlerde sağ kalım % 90’lardayken ileri evrede ise % 12’lere düşmektedir. Bu nedenle günümüzde kanser taramalarının önemi ortaya çıkmakta,toplum kadar hekimlerin de bu konuda bilinçlendirilmeleri gerekmektedir.
Tarama yöntemleri nelerdir?
1. Dışkıda gizli kan: En az ardışık olarak 3 kez yapılması gerekir. Duyarlılığı %30-92,özgünlüğü ise %90-99 oranındadır. Dışkıda gizli kan pozitif olduğu kişilerin %5-18’inde kolon kanseri,%20-40’ında 2 cm’den büyük polip saptanmaktadır.1cm’den küçük polipler genellikle kanamazlar,bu nedenle bu poliplerin saptanmasında duyarlılığı azdır. Maliyeti düşük bir tarama testidir.
2. Baryumlu çift kontrast kolon grafisi: Dışkıda gizli kan yönteminden daha duyarlıdır. Ancak poliplere bu yöntemle tedavi uygulanamamaktadır.
3. Flexible sigmoidoskopi: Sigmoidoskopi ile kolonun son 60cm’lik bölümü incelenebilir. Kolon kanserlerinin %66’sını bu yöntemle göstermek mümkündür. Distalde lezyon saptandığında total kolonoskopi ile proksimaldeki lezyonlarda araştırılmalıdır. Sedasyon gerektirmeyen işlem kısa sürede kolayca tamamlanır.
4. Total kolonoskopi: Tüm kalın bağırsağın endoskopik olarak değerlendirilmesidir. İşlem sırasında lezyonun tümünün çıkarılabilir ya da biyopsi alınabilir. Düzenli olarak 10 yılda bir kolonoskopi yapılması ile kolon kanseri vakalarının %75-90 oranında önlenebileceği öngörülmektedir. Hazırlık,sedasyon,ekipman ve deneyimli hekim gerektirmesinin yanı sıra maliyeti ve potansiyel komplikasyonları yöntemin dezavantajlarını arasındadır.
5. Sanal kolonoskopi:İnce kesit bilgisayarlı tomografi ile üçboyutlu görüntülerin elde edildiği kolon görüntüleme yöntemidir. Polip saptanmasında duyarlılığı %38,özgünlüğü %86’dır.
Kolorektal Kanser Taraması İçin Önerilen Seçenekler:
50 yaş üstü için:
1-Yılda bir kez dışkıda gizli kan testi
2-Beş yılda bir flexible sigmoidoskopi
3-On yılda bir kez kolonoskopi
4-Ailede kolon kanser öyküsü olanlarda 5 yılda bir kolonoskopi
5-Birinci kolonoskopide polip çıkanlarda polip taraması için 2 yılda bir kolonoskopi gerekir
Kolorektal kanserde risk faktörleri
•Ailesel yatkınlık
•Şişmanlık
•Şeker ve insülin direnci
•Alkol tüketimi
•Kırmızı et tüketimi
Kolorektal kanserde koruyucu faktörler
Sebze meyve ağırlıklı beslenme,düzenli fiziksel aktivite,düzenli aspirin veya nonsteroidal anti inflamatuar ilaç kullanımı,menapoz sonrası hormon takviyesi,yüksek kalsiyum içeren diyet koruyucudur. Folik asit alımı,B 6 vitamini,yüksek kalsiyum tüketimi (1250mgr /gün) kolon kanser riskini ciddi olarak düşürmektedir.
Prof. Dr. Nadir Kaya