Gama bıçağı ışın ameliyatında, özel ekipmanlar tümör veya başka bir hedef üzerinde 200 küçük ışık ile yakından odaklanır. İçinden geçtiği beyin dokusu üzerinde çok küçük bir etkisi olmasına rağmen, güçlü dozda bir radyasyon bütün ışıkların birleştiği noktaya gönderilir. Gamma bıçağı ışın ameliyatının hassasiyeti, hedefin etrafındaki sağlıklı dokulara en az zararı vererek sonuçlanır.
Bazı durumlarda, Gamma bıçağı ışın ameliyatı diğer radyasyon tedavilerine oranla daha az yan etki riski taşır. Aynı zamanda, gama bıçağı ışın ameliyatı geleneksel beyin ameliyatından daha güvenli bir seçenektir. Gama bıçağı ışın ameliyatı genelde bir günde tek seferde yapılan bir tedaviyle tamamlanır.
Neden Yapılır?
Gama bıçağı ışın tedavisi, kafatasının, beynin etrafındaki zarın ve beyin dokusunun kesimini gerektiren standart beyin ameliyatından genelde daha uygun bir seçenektir. Bu tip radyasyon tedavisi genelde şu durumlarda uygulanır :
- Standart beyin ameliyatıyla ulaşılması çok zor olan beyindeki tümör ya da diğer anormalliklere ulaşmak için
- Normal ameliyata girmek için yeterince sağlıklı olmamak
- Daha az kesik olan bir tedavi isteği
Gama bıçağı ışın ameliyatı genelde şu koşullarda en çok kullanılan yöntemdir :
- Beyin tümörü. Işın ameliyatı, kanserli ya da kansersiz olan küçük beyin tümörlerinin yönetiminde kullanışlıdır. Işın ameliyatı tümör hücrelerindeki dna’ya zarar verir. Hücreler tekrar üretim yeteneklerini kaybedip ölebilirler ve zamanla tümör küçülüp kaybolabilir.
- Arteriyovenöz bozukluk. Bunlar beyindeki damarların ve arterlerin anormal bir şekilde dolanmasıdır. Bu olguda kan, arterlerinizden damarlarınıza doğru akar, küçük kan damarlarını kullanmadan geçer. Bu işlem normal kan akışını bozup kanamaya sebep oluşturabilir. Işın ameliyatı bu sorunu yok eder ve kan damarlarını kan damarlarınının geçici olarak tıkanmasına neden olur.
- Yüz nevraljisi. Beyninizin ve alnınızın, yanak ve alt çenenizin arasındaki duyusal dizilimleri uyaran, bir ya da iki yüz sinirinin birden bozukluğa sahip olmasına yüz nevraljisi denir. Bu sinir bozukluğu bir elektrik çarpması gibi hissettiren ve etkisizleştirmeye neden olan bir yüz ağrısına neden olur.
- Akustik nöroma. Bir akustik nöroma, ana denge ile birlikte kulağınızın iç kısmından beyninize doğru bir duyma siniri üzerinde oluşan ve kanserli olmayan bir tümördür.Tümör sinir üzerinde baskı yaptığında, duymada azalma, baş dönmesi, denge kaybında azalma ve kulak çınlaması yaşayabilirsiniz. Tümör büyüdükçe, aynı zamanda sinirler üzerinde baskı yaparak yüzdeki kas hareketlerini ve algıları etkileyebilir. Işın ameliyatı akustik nöromayı en az kalıcı sinir zararı riskiyle küçültebilir ya da büyümesini durdurabilir.
- Hipofiz bezi tümörleri. Beynin merkezinde bulunan bir ışın tanesi boyutunda olan et bezesi şeklindeki tümörler, çeşitli sorunlara yol açabilir. Hipofiz bezindeki et bezesi, strese yanıt verme, metabolisma ve cinsel işlevler gibi birçok işlemin elinde tutan hormonları yönetir. Işın ameliyatı, hipofiz bezi hormonunu düzenleme bozukluğunu azaltmada ve tümörü küçültme kullanılabilir.
Riskleri
Gama bıçağı ışın ameliyatı herhangi bir cerrahi kesme işlemi içermez, bu yüzden genelde geleneksel beyin ameliyatından daha az risk taşır. Geleneksel ışın ameliyatında, kanama ve enfeksiyon gibi komplikasyonlar anestezi sonucu ortaya çıkabilir.
Erken komplikasyonlar ve yan etkiler genelde geçicidir. Bunlar:
- Yorgunluk. Yorgunluk ve kırılganlık hissi gama bıçağı ışın ameliyatından birkaç hafta sonra ortaya ilk kez ortaya çıkabilir.
- Şişkinlik. Tedavi esnasında beynin içinde ya da kenarındaki şişmeler, başağrısı, mide bulantısı
- ya da kusma gibi semptomlara neden olabilir. Doktorunuz, eğer oluşursa semptomları tedavi etmek ya da oluşabilecek problemleri önlemek için reçetenize iltihap sökücü ilaçlar yazabilir.
- Saç derisi ve saç problemleri. Saç deriniz, tedavi esnasında aletlerin kullanıldığı bölgelerde
- hassas, bozulmuş ya da kızarmış olabilir. Bazı insanlar geçici olarak küçük miktarda saç kaybı yaşayabilir.
- Nadir olarak insanlar, gama ışın tedavisinden aylar sonra beyin ya da sinir problemleri gibi bazı geç oluşan yan etkiler yaşayabilirler.
Nasıl Hazırlanırsınız?
Yemek ve ilaçlar
- İşlemden bir gece önceki gece yarısından sonra hiçbirşey yiyip içmeyin.
- İşlemden önceki gündüz ya da gece düzenli ilaç kullanıp kullanmayacağınız hakkında doktorunuzla konuşun.
Kıyafet ve kişisel eşyalar
- Rahat ve bol kıyafetler giyin.
İşlem sırasınca şu eşyaları kullanmaktan kaçının:
- mücevher
- gözlük
- kontak lensler
- makyaj
- oje
- takma dişler
- peruk ya da ekleme saçlar
İlaç kullanımı ve alerjilerle ilgili önlemler
Şu durumlarda doktorunuzla konuşun:
- Şeker hastalığınızı kontrol etmek için enjeksiyon ya da hap kullanıyorsanız
- İşlem süresince kullanılabilecek özel boyalarla kimyasal olarak alakalı olan kabuklu deniz hayvanlarına ya da iyota alerjiniz varsa
- Kalp pili, yapay kalp kapakçığı, anörizma kıskaçları, nörosmilatörler veya stentler gibi aletler vücudunuza yerleştirildiyse
Ne Bekleyebilirsiniz?
Gama bıçağı ışın ameliyatı genelde yatışsız yapılan bir işlemdir, fakat tüm işlem bütün gününüzü alabilir.
Sizi evinize götürmek ya da gün boyunca yanınızda olmak için bir aile ferdi ya da arkadaş bulundurmanız istenebilir.
Bazı durumlarda, hastanede yatış yapmak gerekebilir.
Damariçi bir hattınız olacak ve burda gün boyunca su kaybınızı önlemek için kan dolaşımınızı sıvılar bir serum yoluyla gönderilecek.
Damarın içine en sonunda bir iğne yerleştirilir ve genelde kolunuzda bulunur.
İşlemden önce
İşlem başlamadan önce, kafanıza 4 adet pim ile tutturulmuş hafir bir çerçeve olacak. Bu çerçeve, radyasyon tedavisi boyunca başınızı sabit tutmak için ve radyasyon ışınlarının odaklamasını sağlayacak.
Bu işlem süresince
- Saçınız traş edilmeyecek
- İkisi alnınızda ikisi de başınızın arkanızda olmak üzere pimlerin yerleştirildiği kafa derinizin üzerindeki dört noktada uyuşma vuruşları alacaksınız.
- Baş çerçevesi takıldıktan sonra, kafa çerçevesiyle alakalı olarak tümer ve diğer anormalliklerin yerini göstermek için beyninizin taramaları resmedilecek. Taramanın çeşidi tedavi edilen şu durumlara bağlıdır :
- Tümörler. Tümörlerin taranması bilgisayarlı tomografi (BT) veya manyetik rezonans görüntüleme (MR) ile yapılabilir. BT taramasında, röntgen ışınları sayesinde beynin detaylı görüntüleri oluşturulur. MR taramasında, manyetik alan ve radyo dalgaları ile beynin detaylı görüntüleri oluşturulur.
- Doktorlar beyindeki kan damarlarını görmek ve kan dolaşımını belirginleştirmek için bir kan damarına boya enjekte edebilir. Bazı durumlarda MR ve BT taraması birlikte uygulanabilir.
- Arteriyövenöz malformasyonlar. Bu oluşumların taranmasında, BT tarama, MR tarama, serebral anjiyogram veya bu testlerin kombinasyonları kullanılabilir.
- Serebral anjiyogramda doktor, kasık bölgesinden bir kan damarına kateteri yerleştirir ve röntgen görüntülerinin rehberliğinde beyne ulaştırır. Daha sonra, kan damarlarının röntgende belirgin olması için boya enjekte edebilir. Doktorunuz, BT veya MR tarama testi sırasında kan damarlarını görmek ve kan dolaşımını belirginleştirmek için bir kan damarına boya enjekte edebilir.
- Trigeminal nevralji. Bu rahatsızlığın tedavisinde hedef bölgenin seçilmesi için sinir liflerinin görüntülerinin alınması amacıyla MR veya BT tarama kullanılır.
- Beyin tarama sonuçları bilgisayarlı bir planlama sistemine aktarılır ve bu sayede radyocerrahi ekibi tedavi bölgesini, radyasyon dozajını ve radyasyon dalgalarını bölgeye nasıl odaklaması gerektiğini belirler. Bu planlama aşaması 1-2 saat sürebilir. Bu süreç boyunca farklı bir odada vakit geçirebilirsiniz fakat çerçeve başınıza bağlı halde kalmalıdır.
- Çocuklar genellikle tarama testleri ve radyocerrahi sırasında uyuşturulur. Yetişkinler genelde uyanık kalır, fakat rahatlamaya yardımcı olması için hafif yatıştırıcı verilebilir.
Prosedür sırasında
Gamma Knife makinesine doğru kayacak olan yatağa uzanmanız gerekir ve başlık, makineye entegre bir kaska sıkı şekilde sabitlenir. Prosedür, hedef bölgenin boyut ve şekline göre yarım saat ve 4 saat arasında değişiklik gösterir. Prosedür sırasında:
- Radyasyonu hissetmezsiniz.
- Makineden herhangi bir ses duymazsınız.
- Mikrofon yoluyla doktorla konuşabilirsiniz.
Prosedür sonrasında
Karşılaşabileceğiniz durumlar:
- Kafanızdaki başlık çıkarılır.
- Sıkıştırma bölgelerinde hafif kanama veya hassasiyetle karşılaşabilirsiniz.
- Prosedür sonrasında mide bulantısı, baş ağrısı veya kusmayla karşılaşıyorsanız gerekli ilaçlar verilir.
- Prosedür sonrasında yiyip içebilirsiniz.
Sonuçlar
Gamma knife radyocerrahi ameliyatının tedavi etkisi, tedavi edilen duruma göre zamanla oluşur:
- İyi huylu tümörler. Prosedür sonucunda tümör hücreleri çoğalmayı durdurur. Tümör, 18 ay – 2 yıllık süreçte küçülebilir, fakat prosedürün ana amacı tümörün ilerde büyümesini engellemektir.
- Kötü huylu tümörler. Bu tür kanseröz tümörler genellikle birkaç ay içinde olmak üzere daha kısa süre içinde küçülebilir.
- Arteriyövenöz malformasyonlar. Radyasyon terapisi ile beyin arteriyövenöz malformasyonlarının anormal kan damarları kalınlaşır ve kapanır. Bu süreç 2 yıl veya daha uzun sürebilir.
- Trigeminal nevralji. Gamma knife radyocerrahi ameliyatı acı sinyallerinin trigeminal sinirlerden geçişini engelleyen bir lezyon oluşturur. Ağrının azalması birkaç ay sürebilir.
Tedavinin gözlemlenmesi için uygun takip muayeneleri hakkında talimatlar verilecektir.
Sağlık Editörü