Sağlık Bakanlığı verilerine göre ülkemizde her gün 133 bebek yaşamını kaybediyor. Bebek ölümlerin önlenmesi ve çocukların sağlıklı büyümeleri için koruyucu sağlık hizmetleri büyük önem taşıyor.
Ülkelerin sağlık hizmetlerinin niteliği koruyucu sağlık hizmetlerine ayrılan payla doğru orantılı olarak kabul ediliyor. Ancak ülkemizde sağlık bütçesinden koruyucu sağlık hizmetlerine ayrılan payın oranı son derece düşük olduğu biliniyor.
Koruyucu sağlık hizmetleri özellikle çocuk sağlığı açısından büyük önem taşıyor. Sağlık Bakanlığı’nın verileri koruyucu sağlık hizmetlerinin yetersizliğinin başta olduğu birçok faktör yüzünden ülkemizde her gün 133 bebeğin yaşamını kaybettiğini gösteriyor.
Çocuklarımızın ruh ve beden sağlığını korumaya yönelik sağlık hizmetleri,hastalıklara bağlı ölüm ve sakatlıkları önleyebildiği gibi zahmetli ve masraflı tedavi gereksinimlerini de azaltmaktadır.
Sağlıklı çocuk izlemi:Çocuğun yaşına uygun ruhsal,fiziksel ve akıl gelişiminin belirli aralıklarla tıbbi denetimden geçmesi ve ailenin bu konuda bilinçlendirilmesidir.
Tarama: Henüz belirti vermemiş hastalıkların erken tanısı ve daha başarılı tedavisine olanak sağlayacak tıbbi testlerin yapılmasını içerir.
Aşılama:Bulaşıcı hastalıklara karşı bağışıklık kazandırmak için düzenli bir şekilde gerçekleştirilmesi gereken sağlık hizmetidir.
İlk sağlık kontrolu (Doğumdan sonra 5-15.gün)
Hastanede veya evde yapılabilir.
Sağlıklı çocuk izlemi :Anne ve babanın bebek beslenmesi ve bakımı konusunda ilk eğitim bu kontrolle başlar. Başlıca konular:
Tarama: İlk 2 haftada yapılacak taramalar yaşam boyu beden ve akıl sağlığı yönünden çok önemlidir:
Hipotiroidi: Bir iç salgı bezi olan tiroidin az çalışması sonucu gelişen bir hastalık olup erken tanı ve tedavi büyüme,gelişme ve zeka geriliklerini önler.
Fenilketonüri: Zeka geriliği ile seyreden bir metabolik hastalık olup erken tanı ile tedavi edilebilir.
Kalp hastalıkları:Doğumsal veya kollesterol yüksekliği ile ortaya çıkan kalp hastalıklarını belirler.
Görme işlevi: Doğumsal katarakt ve Retinoblastom (göz tümörü) açısından yapılır.
İşitme işlevi:Doğumsal malformasyonlar,metabolik veya enfeksiyon hastalıkları açısından değerlendirilir.
Gelişimsel kalça displazisi:Doğumsal kalça çıkığı araştırılır.
Aşılama: Özel koşullar hariç ilk 2 haftada aşılama yapılmaz
1-6 ay kontrolleri
Sağlıklı çocuk izlemi:Aylık kontroller şeklinde yapılır
Anne sütü
- Anne sütü ile beslenme
- Anne sütü yoksa yerini alacak beslenme (hazır sütler)
- Vitamin desteği (Dvit)
- Göbek bakımı
- Vücut temizliği (günlük banyolar,ağız bakımı,alt temizleme teknikleri)
- Uyku düzeni
- Sağlıklı giyim
- Bebek odası (ısı,düzen,manyetik kirlenme ve sigarasız ortam)
- Vitamin desteği
- Vücut temizliği
- Uyku düzeni
- Sağlıklı giyim
- Bebek odası
- Büyümenin değerlendirilmesi (Ağırlık,boy,baş çevresi ölçümleri)
- Motor gelişme (Başını tutma,dönme,oturma)
- Akıl ve duygusal gelişme (Çevre ile ilgi,kişi ve eşya tanıma,olumlu veya olumsuz sesli tepki verme,vücut dili,aile üyelerinin tutum ve davranışları
- Ailenin kazalar ve şiddet konusunda bilinçlendirilmesi
Tarama:1-6 ay arası belirtilen aylarda yapılır
Görme işlevi: Katarakt,doğumsal malformasyon sendromları ve Retinoblastom için her ay,şaşılık için 3.aydan sonra
İşitme işlevi: Her ay
Doğumsal kalça displazisi:Her ay
Genital bölge: Anormal yapı,inmemiş testis her ay
Kan sayımı: Özellikle demir,folik asit eksikliği veya diğer
kansızlıklar için 2- 6. ayda
Aşılama:1-6 ay çocuklarda koruyucu sağlık hizmetlerinin en önemli ve yoğun programıdır.
7 ay-1 yaş kontrolleri
Sağlıklı çocuk izlemi:3 ay aralarla yapılır. İlk 6 ayda yapılanlara ek olarak:
Anne sütü ve ek besinler
Vitamin ve mineral desteği (Dvit,demir,flor)
Büyüme ve gelişmenin değerlendirilmesi
Mama sandalyesi
Bebekle konuşma,resimli kitaplarla ve basit oyunlarla akıl geliştirme
Oyuncak seçimi
Diş çıkarma ve ağız sağlığı (Dişlikler,diş jelleri)
Sık görülen hastalıklar ve çevre kirliliği (hijyen,sigara,manyetik alan) hakkında ailenin bilinçlendirilmesi
Motor gelişme (Oturma,dönme,yuvarlanma,emekleme,sıralama,yürüme)
Tarama:
Görme işlevi (Her kontrolde)
İşitme işlevi (Her kontrolde)
Genital bölge (Her kontrolde)
Gelişimsel kalça displazisi ( Her kontrolde)
Kurşun zehirlenmesi (9.ayda kan kurşun düzeyine bakılarak)
İdrar yolu enfeksiyonu (9.ayda idrar tetkiki,gerektiğinde kız çocuklarda her kontrolde)
Tüberkülin testi (Vereme karşı bağışıklık araştırılması 1 yaşında)
1-2 yaş kontrolleri
Sağlıklı çocuk izlemi:3 ay aralarla yapılır.
Anne sütü ve ek besinler
Vitamin ve mineral desteği
Büyüme ve gelişmenin değerlendirilmesi
Kendi kendine yemek yeme
Uyku düzeni
TV izleme (2saatten fazla izlenmesi davranış bozukluğu ve dil gelişmesinde gecikme)
Kazalar ve zehirlenmeler (ilaç,yabancı cisim)
Çevre kirliliği
Ayakkabı seçimi
Oyuncak seçimi
Tarama:
Görme işlevi:Her kontrolde
İşitme işlevi:Her kontrolde
Genital bölge:Her kontrolde.İnmemiş testisler 18.ayda operasyona verilir
Kurşun zehirlenmesi:2.yaş
Tüberkülin testi:2.yaş
Kan sayımı:2.yaş
İdrar:2.yaş
3-5 yaş kontrolleri
Sağlıklı çocuk izlemi:Yılda bir kez yapılır
Beslenme
Büyüme gelişme değerlendirmesi
Vitamin ve mineral desteği
Kan basıncı ölçümü
Uyku düzeni
Kişisel temizlik (el yıkama,diş fırçalama,gözetim altında günlük banyo)
Tuvalet eğitimi
Akıl gelişmesi (Adını soyadını,adresini ve telefonunu söyleyebilmeli)
Arkadaşlık ilişkileri,yuva-ana okulu ve disiplin konuları tartışılmalı
Yabancılarla ilişki ve oyun ortamları denetlenmeli
Çocuğa ev işlerinde sorumluluk verilmeli
Cinsellikle ilgili meraklar
Kazalardan önleme
Çevre kirliliği
TV izleme
Tarama:
Görme işlevi:Her yıl
İşitme testleri:Her yıl
Tüberkülin testi:3.ve 5.yılda
Kan sayımı:5.yılda
Dışkıda parazit:5.yılda
Diş muayenesi:3.ve 5.yılda
6-10 yaş kontrolleri:
Sağlıklı çocuk izlemi:2 yılda bir yapılması yeterlidir.
Beslenme (Kahvaltı ve süt içme alışkanlığının yerleşmesi,çay ve kolanın kısıtlanması,dengeli beslenme)
Vitamin ve mineral desteği (Gerekli koşullarda)
Büyüme ve gelişmenin değerlendirilmesi
Uyku düzeni
Kan basıncı kontrolleri
Kişisel temizlik
Okula uyum
Kitap,dergi,gazete okuma
Günlük yaşamı aile ile paylaşım
Kardeş,arkadaş ve akraba ilişkileri
Spor ve sanatsal aktiviteler
TV izleme ve bilgisayar aktiviteleri (En çok 2 saat)
Çevre kirliliği
Tarama
Görme işlevi:Her kontrolde
İşitme işlevi:Her kontrolde
Diş muayenesi:Her kontrolde
Tüberkülin testi:6.ve 8.yılda
Skolyoz (Omurga eğriliği) açısından değerlendirme
11-18 yaş kontrolleri
Sağlıklı çocuk izlemi:İki yıl aralarla yapılır
Beslenme (Dengeli beslenme alışkanlığı kazandırılmalı,“Fast food”,kola,çay kısıtlanmalı)
Vitamin ve mineral desteği ( Hastalıklardan iyileşme dönemi,aşırı adet kanamaları ve gerekli diğer koşullarda)
Büyüme ve gelişmenin değerlendirilmesi
Püberte (Bluğ çağı) nedeni ile ortaya çıkan bedensel ve psikososyal değişim yönünden çocuk desteklenmelidir
Kan basıncı
Sağlıklı yaşam bilincinin kazandırılması (Beslenme,spor ve sanatsal uğraşlar,çevre kirliliği,kötü alışkanlıklar-sigara,alkol,uyuşturucu,uyarıcı,gece hayatı,olumsuz arkadaşlıklar)
Kişisel temizlik
Sosyal ilişkiler ve soyut düşünce yeteneğinin geliştirilmesi
Kendini ve çevresini olumlu değerlendiren ve kendine güvenen bir birey olarak yetişmesi
Gelecek planları (Orta ve yüksek öğrenim hazırlıkları)
Kültürel etkinlikler (Kitap,dergi,gazete,sinema,tiyatro,konser)
TV izleme ve bilgisayar uğraşları
Cinsel bilgilerin doğru kaynaktan alınması
Tarama:
Görme işlevi (Her kontrolde)
işitme işlevi (Her kontrolde)
Diş muayenesi (Her kontrolde)
Tüberkülin testi (12,14,16 yaşlar)
Kan sayımı (12 yaş,kızlarda her kontrolde)
İdrar (12yaş)
Kolesterol (12yaş)
Kızlarda jinekolojik degerlendirme (Her kontrolde)
Ülkemizde uygulanan güncel aşılama programı
2.ay DTB (Difteri,tetanoz,boğmaca karma aşısı)
OPV (Çocuk felci )
BCG (Verem)
Hib (Menenjit,zatürre)
3.ay DTB
OPV
Hib
HBV (Btipi sarılık)- gerekli koşullarda daha erken yapılır
4.ay DTB
OPV
Hib
HBV
9.ay Kızamık
HBV
15.ay MMR (Kızamık,kabakulak,kızamıkçık)
18.ay DTB
OPV
4-5 yaş DTB
OPV
6-7 yaş BCG
MMR (Kızamık,kabakulak,kızamıkçık)
10-12 yaş dT (difteri,tetanoz)
OPV
Hepatit A (A tipi sarılık) (2 yaşından sonra isteğe bağlı olarak yapılabilir)
Suçiçeği (1 yaşından sonra isteğa bağlı olarak yapılabilir)
Sağlık Editörü
