Anne karnında ilk oluşan organımız,henüz 2. ayın sonunda oluşmaya başlayan kalbimiz. 280-300 gram ağırlığıyla sadece yumruğumuz büyüklüğünde olan kalbimiz dakikada ortalama 60-70,yılda 38 milyon kez kasılıyor.
Kalp,vücudumuza gerekli besin maddelerini ve oksijeni sağlayan kanı,dolaşım sistemimiz içinde hareket ettiren,çok dayanıklı kas grubundan oluşan bir pompa. Kalp,göğsümüzün ortasında göğüs kemiğinin hemen altında yer alıyor. Kalbin dış yüzünü perikard denilen çepeçevre bir zar kaplıyor. Bu zar ile kalp arasında,kalbin çalışırken rahat hareket edebilmesi için çok az miktarda kayganlaştırıcı sıvı bulunuyor. Bir pompa sistemi gibi,kanı damar sistemi ile vücuttan topluyor,oksijenlenmesi için akciğere yolluyor ve oksijenden zenginleşmiş kanı tekrar vücuda pompalıyor.
Kalbin çalışma sistemi
Kalbimiz 4 odacıktan oluşuyor. Kalbin kapakları tek yöne açılan kapılar gibi,kanın 4 odacıkta akısını sürekli kontrol ediyorlar. Dolaşım vücuttan gelen kanın “vena kava superior”ve “vena kava inferior”dan sağ kulakçık’a (sağ atrium) girmesiyle baslıyor ve “trisküspid”kapagıyla sağ alt bölüme (sağ vetrikül) geçmesi ile devam ediyor. Buradan pulmoner kapaktan geçerek “pulmoner arter”ile akciğerlere gidiyor. Kan akciğerde oksijenlendikten sonra kalbe “sol ve sağ pulmoner venler”den sol kulakçığa (sol atrium) giriyor. Mitral kapağı geçerek sol karıncığa (sol ventrikül) geçiyor. Sol alt bölümün (sol ventrikülün) güçlü kasları kasıldığında oksijenden zengin kan “aort kapağı”ndan geçerek,“aort”adı verilen ana atar damar ve dalları ile dağılarak vücudumuzun ihtiyaçlarını karşılıyor.
Adım adım kanın dolaşım serüveni
Kalbin oldukça sistemli bir mekanizması bulunuyor. Bu mekanizmada meydana gelen tek bir aksaklık insanın hayatını sona erdirebiliyor. Bu mekanizmalardan en önemlisi sağ ve sol tarafta bulunan pompalar. Kalbin her iki tarafında da kulakçık ve karıncıklar bulunuyor. Kulakçıklar küçük pompa,karıncıklar ise büyük pompa işlevi görüyorlar. Kalbin sol tarafı temiz kan ile ilgileniyor;gelen temiz kanı organ ve dokulara ulaştırma görevi,kalbin sol tarafında bulunan sol kulakçık ve sol karıncığa ait. Kalbin sağ tarafı ise kirli kan ile ilgileniyor;sağ karıncık ve sağ kulakçık kirli kanı temizlenmek üzere akciğerlere ulaştırmak için görev yapıyor. Temiz kan kalbe ulaştığında önce üst taraftaki küçük pompaya,yani sol kulakçığa doluyor. Buradan alt tarafta bulunan büyük pompaya,yani sol karıncığa iletiliyor. Kalpteki her kulakçık birbirinden farklı görünse de aslında yaptıkları is aynı;her biri kanı belirli bir hedefe iletmekle görevli. Mekanizmanın sistemli çalışması,bahsettiğimiz bu sıralı işlem nedeniyle çok önemli. Her şeyin sıra ile yapılması gerekiyor. Eğer bu düzen bozulursa,kalp vücuda ya hiç kan pompalayamıyor ya da kalbe aşırı kan yüklenmesi oluyor. Bu sıralamanın doğru işlemesi için kulakçık ve karıncıklar arasında kapaklar bulunuyor. Bu kapaklar akış yönüne doğru tek taraflı açılıyor. Kulakçıklar kasıldığında bu kapaklar açılıyor,kan büyük pompaya yani karıncıkların içine doluyor. Bu işlem gerçekleştikten sonra kanın geldiği yere geri dönmemesi için kapaklar tekrar kapanıyor. Ana toplardamar,oksijensiz kanı bedenin sağ kısmına getiriyor ve akciğer damarları bu kanı akciğerlere iletiyor. Akciğer toplardamarı oksijenli kanı akciğerlerden kalbin sol tarafına getiriyor ve aort bu kanı vücuda gönderiyor. Kanın bu hareketi sırasında kalp kapakçıkları kasılarak kanın odacıklar arasında geçişini sağlıyor. Bu kapaklar kalbin karıncıklarında da var. Karıncıklar kasıldığında bu kapaklar açılıyor ve kanın vücuda doğru akması sağlanıyor. Pompalama işlemi durduğunda ise kapaklar kapanıyor ve pompalanan kanın kalbe geri dönmesi engelleniyor. Bizim “kalp atışı”olarak algıladığımız ses ise sanıldığı gibi kalbin kasılıp gevşemesi sonucunda çıkan ses değil. Kalp atışını dinlerken,aslında bu dört kapakçığın şiddetle açılıp kapanma seslerini duyuyoruz.
Prof. Dr. Sinan Dağdelen
