Kanser konusunda bildiklerimiz hızla artmakla birlikte bu birikimin kanser tedavisine katkıları aynı hızda olamamaktadır. Kanser tedavisi alanında da önemli gelişmeler olmakta ancak hala kanser tedavisi en güç hastalıkların başlarında gelmektedir.
Kanser çevresel faktörlerin genlerde meydana getirdiği değişiklikler sonucu ortaya çıkar. Kanser genetik bir hastalıktır. Bazı ailelerde kanser i fazla görülebilir. Kanserlerin %10 kadarı kalıtsaldır;yani anne ve babadan çocuğa geçme riski yüksektir.
Kansere yatkınlığın gözlendiği ailelerde(anne-baba –kardeş-teyze-kuzen-hala vb. birinci derece kan bağı olan aile üyeleri) önce klinik daha sonra gerekirse genetik testler yapılarak;hastalığın kalıtsal ya da ailesel bir yatkınlıktan olup olmadığı anlaşılabilmektedir.
Kansere neden olan genetik faktörler ortaya konabilirse aile içerisinde bu genetik risk faktörünü taşıyan bireyler belirlenebilir. Bu durumda ailesinde kanser olan fakat kendisi bu genetik risk faktörünü taşımayan bireylerin kanser geliştirme riski;toplumda ailesinde kanser olmayan diğer bireylerden farklı olmayacağı için psikolojik olarak daha rahat bir yaşam sürebilecek;çok pahalı ve bazen insan sağlığı için zararlı olabilecek yöntemlerle hayatlarının erken dönemlerinde takip edilmelerine gerek kalmayacaktır.
Yapılan genetik testler sonucunda kanser olmaya neden olabilecek genetik risk faktörü tespit edilen bireylerin hastalık ortaya çıkmadan tıbbi ve cerrahi yöntemlerden fayda görerek hastalığın gelişmesinin önlenebileceği ya da en azından geciktirilebileceği bilimsel çalışmalarla gösterilmiştir.
Öte yandan bu bireyler erken yaşlardan itibaren takip protokollerine dahil edilerek kanser ortaya çıkar çıkmaz henüz ilerleyip yayılmadan önce tedavi edilerek hastanın toplumun diğer bireyleri gibi sağlıklı bir yaşam sürdürmesi sağlanabilecektir.
Gelişmelerden faydalanabilmek için kimlerin kansere yatkınlık nedeniyle uzmanlara başvurması gerektiği bilinmelidir. Bu nedenle aşağıdaki durumlardan bir veya bir kaçına sahip insanlar;kanser geliştirecek risk faktörüne sahip olup olmadığıyla ilgili şüphe taşımalı ve bu şüpheden kurtulmak için doktora başvurmalıdır.
1. Birinci derece akrabalık bağı olan en az iki bireyde aynı türden kanser teşhis edilmesi
- Birinci derece akrabalık bağı olan iki bireyde nadir görülen bir kanser türünün teşhis edilmesi
- Aynı aileden en az iki kuşakta aynı türden kanser teşhis edilmesi
- Aynı bireyde birden fazla kanserin aynı ya da başka organlarda teşhis edilmesi
- Bir bireyde o kanser türü için beklenilenden çok daha erken yaşta teşhis edilmiş bir kanser bulunması
- Kanserin nadir doğumsal kusurlar ya da kalıtsal hastalıklarla birlikte bulunması;
Bu bilgiler hekim tarafından değerlendirilerek hastaların klinik ve genetik değerlendirmeleri yapılır,gerekirse yaygın olarak kullanılmaya başlanan ileri teknolojik olanaklar kullanılarak,risk altındaki bireyler kanser olmadan belirlenerek bireyin yaşam kalitesi iyileştirilebilir ve sağlıklı yaşam süresi uzatılabilir.
Doç. Dr. Mustafa cengiz Yakıcıer