Kanser dünyada ölüm nedenleri arasında ikinci sıradadır. Kanserin erken tanısında check-up olarak bilinen kapsamlı taramaların yapılması çok önemlidir. Yaşa ve cinsiyete göre belirli aralıklarla yapılan check-up muayeneleri ve taramalar,sık görülen kanser türlerinin erken dönemde,hatta kanser gelişmeden önce tanı konarak tedavi edilmesini sağlar. Bu periyodik muayeneler sırasında sağlıklı yaşam için danışmanlık yapılması kişinin gelecekte ortaya çıkabilecek sorunlarını da önleyecektir. Birçok hastalıkta kalıtım ve çevresel faktörler çok önemlidir. Ancak,sağlıksız beslenme,obezite,az hareket etmek,sigara ve alkol kullanımı hastalığın ortaya çıkışını kolaylaştırmaktadır. Sigara bağımlılığı akciğer kanserlerinin %90’ından sorumludur.
Kanserin erken tanısında rutin taramalarda yapılması önerilen testler:
Mamografi: Meme kanseri açısından rutin tarama olarak mamografinin kadınlarda 40 yaşından itibaren yapılması önerilmektedir. 40 yaş üstü kadınlarda potansiyel risklere (daha önceki biyopside atipik bulgu saptanması,anne,kız kardeş,kızında meme kanseri öyküsü,geçirilmiş meme kanseri öyküsü) göre 1-2 yılda bir mamografi/meme ultrasonografisi yapılması önerilmektedir. Ayrıca anne,abla ya da teyzede meme kanseri varsa,onlarda kanserin ortaya çıktığı yaştan 10 yıl önce kontrollere başlanmalıdır. Kadınlarda kendi kendine meme muayenesi de kitlenin erken dönemde saptanması açısından önem taşır.
PAP Smear (Rahim ağzı sürüntü) testi: Rahim ağzı kanseri teşhisinde kullanılan PAP smear testi,cinselliğin başlamasından itibaren ya da 21 yaşından sonra önerilmektedir. Serviks kanserlerinin yüzde 20’si tesadüfen smear testi sonucu saptanmaktadır. Beş yıl içinde arka arkaya 3 kez yapılan PAP smear incelemesi normal bulunursa,test üç yılda bir tekrarlanabilir. 45 yaşından sonra ise yılda bir kez tekrarlanmalıdır. Rahim ağzı kanserinin önlenmesinde rahim ağzı kanseri aşısı olarak da bilinen HPV aşısı son yıllarda önem kazanmıştır. 13 yaşından itibaren kız çocuklarına yapılan bu aşı,HPV virüsüne bağlı serviks kanserlerinin gelişmesini önleyebilmektedir. Ayrıca,kadınlarda yumurtalık ve rahim kanseri gibi hastalıklara da jinekolojik muayeneler ve ultrasonografi sırasında erken dönemde tanı konabilmektedir.
PSA testi: Erkeklerde prostat (PSA) testi ve muayenesinin 50 yaşından itibaren yılda bir kez rutin olarak yapılması önerilmektedir. Ailesinde prostat kanseri öyküsü olan erkekler ise bu taramaya 40 yaşından itibaren başlamalıdır.
Kolonoskopi:50 yaş ve üstü kişilere kolon kanseri taraması amacıyla kolonoskopi ve her yıl dışkıda gizli kan testi yaptırılması önerilmektedir. Ancak ailede kolorektal kanser ya da adenomatöz polip öyküsü varsa veya birinci derece bir akrabada 60 yaşından önce kolon kanseri öyküsü bulunuyorsa,kolonoskopi ile taramaya 40 yaşından itibaren veya kanserli akrabada tanı konduğu yaştan 10 yıl önce başlanmalıdır. Kolorektal kanserler insanlar yaşlandıkça daha fazla görülür. Kolonoskopi sırasında poliplerin saptanarak çıkarılması daha sonra oluşabilecek kanserin önlenmesinde büyük önem taşır. Kolonoskopinin daha sonra ne kadar sıklıkla yapılacağı ise doktorunuz tarafından size bildirilecektir. Periyodik sağlık kontrolleri sırasında yapılan akciğer grafisi ve batın ultrasonografisi de akciğer kanseri,karaciğer,pankreas,böbrek kanserleri gibi hastalıklara tanı konmasında önemli yer tutmaktadır.
Dr. Suna Tuzcu