Sonbahar depresyonu neden olur? Hangi hormonal değişiklikler bu sonucu neden olabilir?
Sıcak günlerin ardından değişen havanın insan üzerinde pek çok psikolojik etkileri vardır. Bu değişimlerin başında sonbahar ve kış aylarında yaşanan mevsimsel duygu durum bozukluğu gelmektedir. Sonbahar depresyonu,güneş ışığının azalmasına bağlı olarak yaşanan bir depresyon çeşididir. Sorumlulukların artması,havaların serinlemesi,kapalı alanlarda olmak kişiye keyifsizlik ve mutsuzluk verebilir. Yapılan araştırmalar bu hastalığa yakalanma oranının kadınlarda erkeklerden 4 kat daha fazla olduğunu göstermiştir.
Beyinde bulunan epifiz bezi melatonin hormonunu üretir. Bu bez karanlık ortamlarda hormon üretimini artırır. Melatonin hormonu insanı yorgun ve bitkin yaparak fiziki hareketlerini yavaşlatır. Gündüzlerin kısa ve gecelerin uzun olduğu sonbahar ve özellikle kış aylarında melatonin üretimi artar ve kişiyi daha fazla yorgun ve isteksiz yapar. Bu aylarda vücutta seratonin üretiminin azalmasının da mevsimsel depresyona sebep olabileceği öne sürülmektedir.
Sonbahar depresyonunun en önemli belirtileri nelerdir?
Tekrarlayan depresyon atakları hep aynı mevsime denk gelir. Yılın diğer mevsimlerinde hastalar tamamen düzelir.
Belirtileri:
•Hiçbir şeyden zevk almama,ümitsizlik,isteksizlik,
•Kendini değersiz hissetme,
•Suçluluk duygusu,
•Uyku bozukluğu;uyku artabilir veya azalabilir,
•Enerji kaybı,çabuk yorulma,
•İştah eksikliği;iştahın azalması veya artması,
•Sinirlilik,karamsarlık,
•Aksiyete,
•Konsantrasyon bozukluğu.
Bu belirtilerin 15 günden fazla olması durumunda kişi profesyonel yardım almalıdır.
Depresyon ile ilaç kullanmadan nasıl baş edilebilir?
Evde ve iş çevresinde mevcut olan ışığı iyi değerlendirmek önemlidir. Düzenli spor,yarım saatlik yürüyüşler,mümkün olduğunca güneş ışığında kalma olumsuz duyguları yatıştırabilir. Ayrıca:
•Sosyal çevrenizden,günlük aktivitelerinizden uzak kalmayın,
•Yağlı yiyecekler yerine protein,vitamin içeren yiyecekler tüketin,
•Yeni hobiler edinin,
•Düzenli uyuyun,
•Olumsuz düşüncelerinizi fark ederek (Başaramazsam hayatın anlamı kalmaz,Kimse beni sevmiyor gibi) bunların yerine olumlu düşünceler geliştirin,
•Bir anda hayatınızı değiştirecek radikal kararlar almayın. Depresyon içinde aldığınız kararlar doğru olmayabilir. Kendinizi yavaş yavaş değiştirme çabasına gidin.
Depresyonu alt etmek için alternatif yöntemler de var mıdır?
Yapılan araştırmalar parlak ışık tedavisinin (fototerapi) mevsimsel affective bozukluğu semptomları olan hastalarda düzelme gösterdiğini bildirmiştir. Bu tedavi yönteminin ülkemizde yaygın kullanımı yoktur. Mevsimsel depresyon,kişinin yaşam alanlarını bozabildiği için profesyonel yardım gerekebilir. Depresyon tedavisinde,ilaç tedavisi ve psikoterapinin ortak uygulanımı hastalarda bilişsel çarpıtmaların ve davranışların değiştirilmesinde oldukça etkilidir. Bilişsel terapi bir çeşit problem çözmedir. Tedavide bilişsel ve davranışçı stratejiler kullanılarak,çarpıtılmış otomatik düşünceler ve bu düşüncelere karşı kanıtlar araştırılır ve gerçeğe dayanan yorumlar geliştirilir.
Sonuç olarak,depresyonun tekrarlanma riski çok yüksektir. Bazı tip depresyonlar tekrarlayıcıdır. Tedaviyi sürekli ve düzenli kullanmanız gerekir.
Dr. Elçin Orhan