Taraftarı olduğunuz takımın maçları oynanacağı zaman bütün dünyanız futbol mu oluyor?
Maç izlerken kendinizi kaybediyor,hiç olmadığınız biri haline mi dönüşüyorsunuz?
Ya da bağıra çağıra maç izlerken deşarj olduğunuzu mu düşünüyorsunuz?
Belki de bu soruların cevaplarının psikolojinizle birlikte sağlığınızı nasıl etkilediğini hiç düşünmediniz bile.
Futbol severler,ister evde ister stadyumda maç seyrederken yaşadığınız stresi ve o anın psikolojiniz üzerindeki etkisini sizin için Psikolog Ferahim Yeşilyurt’a sorduk.
Derbilerde,büyük maçlarda heyecan nasıl kontrol edilmeli? Maç izlerken duyulan aşırı heyecanın sağlığımıza zararları nelerdir?
İnsanlar yaşam boyunca üzüntü,öfke,sevinç gibi duygular yaşarlar. Maç esnasında yaşanan duygular da insana özgü doğal duygulardandır. Bu nedenle insana doğrudan zarar vereceğini söylemek doğru olmayacaktır. Ancak şeker,tansiyon veya kalp rahatsızlığı olan kişilerde tetikleyici bir unsur olabilmektedir. Geçtğimiz ay ülkemizde 4 futbol izleyicisi kalp krizi nedeniyle vefat etmişti. Özellikle bu tip rahatsızlığı olanlar daha sakin olarak maçı izlemeleri önerilmektedir.
Ani sevinç,ani üzüntü,maç sırasında meydana gelen ani duygu-durum değişiklikleri normal midir?
Spor ve rekabetçi yarışmaların işin içinde olduğu durumlarda genellikle ani duygu durum değişikliği olmaktadır. Üzüntü ve sevinç,coşku ile keder aynı saat içerisinde yaşanabilmektedir. Bu durum karşılaşmanın doğal yapısında bulunuan bir süreçtir. Zaten bu karşılaşmayı klasik müzik konseri dinler gibi sakince izlense daha tuhaf olurdu.
Bağıra çağıra maç izlemenin antidepresan etkisi var mıdır?
Yoğun coşku duygusu insanı bir süreliğine enerjik yapar ve kişinin kendisini iyi hissetmesine yardımcı olabilir. Ancak uzun süreli antidepresan etki sağladığını söylemek doğru olmayacaktır.
Maç heyecanını alkol içerek kontrol altında tutmaya çalışmak doğru mudur?
Alkol alımı heyecanı azaltmaz. Aksine kişinin alkolün etkisiyle normalde yapmayacağı davranışlar içerisine girmesine de neden olabilir. Alkol,kontrolü sağlamaz hatta kontrolü bırakmaya yol açar.
Fanatikliğin altında herhangi bir kişilik bozukluğu veya psikolojik hastalık yatar mı?
Fanatiklik için ille de kişilik bozukluğu olması gerekli değildir. Hatta her yaş grubunda ve her sosyo-ekonomik düzeyde kişi fanatik olabilir. Bir üniversite hocası da bir ayakkabı tamircisi de fanatik olabilir. Ancak fanatiklik ile holiganizmi birbirine karıştırmamak gerekir. Holiganizm futbol fanatiklerinin sergilediği şiddet içerikli ve diğerlerine zarar verici unsurları içeren bir davranış biçimidir. Bu ise engellenme eşiği düşük,daha kolay saldırganlık gösterebilen,antisosyal kişilerde daha sık görülen bir davranış biçimidir.
Neden grup halinde ve kalabalık maç izlemek isteriz?
Grup halinde maç izlemek kişilerde ortak bir coşku yaratır. Destek ve dayanışma ile biz duygusu anlık olarak yaşanır. Bu nedenle evde tek başına maç izlemek yerine başkalarıyla maç izlemek davranışı daha yaygındır.
Kalabalıkta insan davranışı değişir mi?
Sosyal psikolojide bir insanın davranışlarına içinde bulunduğu herhangi bir topluluğun etkisi “kitle psikolojisi’’olarak değerlendirilir. Bir grubun içindeki insanın birey olarak davranmaktan çıkıp o topluluğun bir üyesi olarak davrandığı görülmektedir. Grubu oluşturan kişilerin grup içindeyken,grubu bir araya getiren etkenin de etkisiyle tek başına hiçbir zaman yapmayacakları davranışlar gösterdikleri görülmektedir. Hatta bazen bu davranışların o kişinin gerçek kişilik özelliklerine ve ruhsal yapılarına taban tabana zıt olduğu bile görülebilmektedir.
Aynı şekilde taraftarların davranışları da böyledir. Tek başlarına yapmayacakları bir çok davranış,grup halindeyken normalize olabilir.
Topluluk içinde olan bireylerin yargılama,değerlendirme,sonuca varma ve irade kullanma yetileri geçici olarak hizmet dışı kalabilir.
Maçlar bizi nasıl etkiler? Nelere dikkat edilmelidir?
Futbol karşılaşmaları bazıları için güncel sıkıntılara bir yara bandı etkisi görmektedir. Maç düşüncesi ve heyecanı günlük yaşamla ilgili sorunların bir süreliğine ertelenmesine ve zihinden uzaklaştırılmasına katkıda bulunuyor. Bu durum kısmi bir rahatlama duygusu yaşatabilmektedir.
- Futbol bir oyundur. Çocukluktan beri bizler oyun oynayarak mutlu olur ve keyifli vakitler geçiririz. Maç izlerken öncelikli hedef keyifli vakit geçirmek ve mutlu olmaktır.
- Futbol karşılaşmaları bir süreçtir. Durumu anlık olarak değerlendirmemek gerekir. Yıllardır bazı maçlar kazanılmış,bazı maçlar kaybedilmiştir. Bu maçı da kaybeden taraf sonsuza değin kaybetmiş olmayacaktır. Sadece bir maçı kaybetmiş ve sadece bu yıl şampiyon olamamış olacaktır. Zaten eğer sürekli olarak bir takım kazansaydı bu karşılaşmalar bu kadar heyecanlı olmazdı.
- Maç sonucunda sadece taraftar kimliğimiz ve rolümüz zedelenebilir. Diğer rollerimiz ise devam edecektir. Günlük yaşamımızda kaybettiğimiz kazandığımız bir şey olmamıştır. Yaşam,maç sonrası da kaldığı yerden devam edecektir.
Psikolog Ferahim Yeşilyurt