Hormon replasman terapisi (menopoz sonrası vücudun üretmediği kadın hormonlarını içeren ilaçlar) sıcaklık basması ve diğer menopoz semptomları için standart tedavi olarak kullanılıyordu. Aynı zamanda hormon terapisinin uzun vadede kalp hastalığı ve muhtemelen demansı da engellediği düşünülüyordu.
Büyük bir klinik araştırma tedavinin özellikle yaşlı kadınlarda faydadan çok sağlık riski oluşturduğunu ortaya koyunca hormon terapisinin kullanımı kısa bir sürede değişti. Hormon terapisine dair endişeler git gide büyürken doktorlar bu tedaviyi daha az tavsiye etme eğilimine girdiler.
Hormon terapisi artık kalp hastalığı veya hafıza kaybı gibi hastalıkların engellenmesi amacıyla önerilmemektedir. Buna karşın yeni araştırmalar, risk faktörlerine bağlı olarak hormon terapisinin bazı kadınlarda iyi bir seçim olduğunu ortaya koymuştur.
Hormon Terapisinin Faydaları Nelerdir?
Hormon terapisinin faydaları kısmen sistemik hormon terapisi veya düşük doz vajinal östrojen hazırlıklarını alıp almadığınıza bağlıdır.
- Sistemik hormon terapisi. Hap, cilt bandı, jel, krem veya sprey şeklinde verilen sistemik östrojen, sıcaklık basması ve gece terlemeleri gibi menopoz sorunlarının en etkili rahatlatma yöntemidir. Östrojen aynı zamanda kuruluk, kaşınma, yanma ve cinsel ilişki sırasında rahatsızlık gibi vajinal menopoz semptomlarını da azaltabilir. Gıda ve İlaç Dairesi osteoporozun önlenmesi dahilinde östrojeni onaylasa da doktorlar osteoporoz tedavisinde genellikle bisfosfonat denilen ilaçları kullanmaktadır.
- Düşük dozlu vajinal ürünler. Krem, tablet veya halka formunda gelen düşük dozlu vajinal östrojen hazırlıkları vücutta emilimi minimuma indirgerken vajinal ve üriner semptomları da etkili bir şekilde tedavi edebilir. Düşük dozlu vajinal ürünler sıcaklık basması, gece terlemeleri veya osteoporozun engellenmesinde işe yaramamaktadır.
Menopoz sonrası sorunların önlenmesinde uzun vadeli sistemik hormon terapisi artık rutin olarak tavsiye edilmemektedir. Fakat bazı veriler, östrojen erken menopoz yıllarında alındığında kalp hastalığı riskini azalttığını ortaya koymaktadır:
- Yakın zamanda yapılmış bir Danimarka araştırmasında, menopoz döneminde 10 yıl hormon replasman terapisi gören kadınların kanser veya felç riskinde artış görülmeksizin ölüm, kalp yetmezliği veya kalp krizi oranlarında düşüş olduğu belirlenmiştir.
- Rastgele yapılmış, kontrollü bir deneme olan ve genç yaştaki menopoz dönemine girmiş kadınlarda östrojen kullanımı ve kalp hastalığını inceleyen Kronos Erken Östrojen Önleme Araştırması yakın zamanda tamamlanmıştır ve sonuçları kısa sürede içinde beklenmektedir.
Doğal şekilde menopoz geçiren kadınlar için östrojen tipik olarak progesteron veya progestin (progesterona benzer ilaç) ile birlikte reçetelenir. Çünkü östrojen progesteron ile dengelenmediğinde rahim zarının büyümesini harekete geçirerek rahim kanseri riskini artırabilir. Rahmi alınmış (histerektomi) kadınlarda progestine gerek yoktur.
Hormon Terapisinin Riskleri Nelerdir?
Günümüze kadar yapılmış en büyük araştırmada, östrojen-progestin birleşimiyle üretilmiş bir hap olan Prempro’nun bazı durumlarla ilgili riskleri artırdığı belirlenmiştir:
- kalp hastalığı
- felç
- kan pıhtıları
- göğüs kanseri
Histerektomi geçirmiş kadınlarda salt östrojen kullanımını değerlendiren bir klinik araştırmada göğüs kanseri veya kalp hastalığı riskine dair herhangi bir artışa rastlanmamıştır. Felç ve kan pıhtılaşması riskleri kombinasyon terapisiyle eş değerdir.
Özellikle östrojen-progestin birleşiminden oluşan hormon terapisi, göğüslerin mamogramda daha sık görünerek göğüs kanserinin tespit edilmesini zorlaştırabilir. Aynı zamanda, özellikle birkaç yıldan fazla kullanıldığında; farklı hormon terapisi kombinasyonları üzerine yapılmış bir araştırmanın sonucuna göre göğüs kanseri riski artmaktadır ve bu durum sadece östrojen-progestin birleşimine (Prempro) özgü değildir.
Hormon terapisinin riskleri salt östrojen kullanımı, yaş, menopoz yaşı, doz, östrojen türü ve kalp ve kan damarları hastalığı, kanser riskleri, aile medikal geçmişi gibi diğer sağlık risklerine bağlıdır.
Hormon terapisine başvururken bu faktörlerin hepsi göz önünde bulundurulmalıdır.
Kimler Hormon Terapisine Başvurabilir?
Sağlık risklerine rağmen sistemik östrojen menopozal semptomların tedavisinde hala en etkili yöntemdir. Sağlıklıysanız ve şu durumlardan birine sahipseniz hormon terapisinin faydaları risklerini aşabilir:
- Orta dereceden şiddetli dereceye kadar sıcaklık basması veya diğer menopozal semptomlarla karşılaşma
- Kemik yoğunluğunu kaybetmiş olma ve diğer tedavilerden fayda sağlayamama
- 40 yaşından önce menopoza girme (prematür menopoz) veya 40 yaşından önce yumurtalıkların normal işlevini kaybetmesi (prematür yumurtalık yetersizliği)
Erken menopoza giren kadınlar; özellikle yumurtalıkları alınmış ve en az 45 yaşına kadar östrojen terapisi almamış olanlarda aşağıdaki durumların riski artış gösterir:
- Osteoporoz
- Koroner kalp hastalığı (KKH)
- Daha erken bir zamanda ölüm
- Parkinson (Parkinson’la benzeri semptomlar)
- Bunaklık
- Anksiyete veya depresyon
- Cinsel fonksiyon endişeleri
Erken menopoz tipik olarak çoğu meme ve yumurtalık kanser türünün risklerini azaltır. Prematür br dönemde menopoza giren kadınlar için hormon terapisinin koruyucu faydaları genellikle risklerini aşmaktadır.
Menopoz sonrası hormon terapisi kullanımında yaş, menopoz türü ve zaman önemli bir rol oynar. Kişisel riskleriniz hakkında doktorunuzla görüşünüz.
Kimler Hormon Terapisinden Kaçınmalıdır?
Güncel veya geçmişte meme, yumurtalık ya da endometriyal kanser geçirmiş, bacak veya akciğerlere doğru kan pıhtıları oluşmuş, felç veya karaciğer hastalığı yaşamış kişilerin hormon terapisi görmesi genellikle tavsiye edilmez. Hormon terapisi gören kadınlar sigara içmemelidir.
Menopoz semptomları yaşamayan ve menopoza 45 yaşından sonra giren kadınların sağlıklı kalmak için hormon terapisine ihtyacı yoktur. Bunun yerine doktorunuzla, osteoporoz ve kalp hastalığı gibi durumların riskini azaltabilecek stratejiler hakkında görüşünüz. Bu stratejilere uzun vadeli koruma amacıyla yaşam biçimi değişiklikleri ve ilaçlar da dahil olabilir.
Hormon Terapisi Görüyorsanız Riskleri Nasıl Azaltabilirsiniz?
Bu stratejiler hakkında doktorunuzla görüşünüz:
- En iyi ürünü ve uygulama biçimini bulun. Östrojeni hap, bant, jel, vajinal krem, yavaş salınım sağlayan supozituvar veya vajinaya yerleştirilen halka şeklinde kullanabilirsiniz. Menopozla alakalı olarak sadece vajinal semptomlar çekiyorsanız düşük dozlu vajinal östrojen kremi, tablet veya genellikle oral hap ya da cilt bandına oranla daha iyi bir seçenektir.
- Aldığınız ilaç miktarını minimuma indirgeyin. 45 yaşının altında değilseniz en kısa tedavi süresiyle en düşük etkili dozu seçiniz. Aksi takdirde östrojen eksikliğinin uzun vadeli sağlık etkilerine karşı koruma sağlamak için yeterli ölçüde östrojen kullanmanız gerekir. Yaşam kalitenizi önemli ölçüde etkileyen menopozal semptomlarınız mevcutsa doktorunuz daha uzun süreli bir tedavi tavsiye edebilir.
- Düzenli aralıklarla takip bakımını sağlayın. Hormon terapisinin faydalarının risklerini aştığından emin olmak ve mamogram ya da pelvik muayene amacıyla düzenli bir şekilde doktorunuza gidiniz.
- Sağlıklı yaşam biçimi seçimleri yapın. Günlük rutininize fiziksel aktivite ve egzersizler ekleyin, sağlıklı bir beslenme düzeni benimseyin, sağlıklı bir kiloda kalın, sigara içmeyin, alkolü kısıtlayın, stresle başa çıkın ve yüksek kolesterol ya da yüksek kan basıncı gibi kronik sağlık sorunlarıyla ilgili gerekli düzenlemeleri yapınız.
Histerektomi olmamış ve sistemik östrojen terapisi görüyorsanız aynı zamanda progestine ihtiyaç duyarsınız. Doktorunuz en iyi ilaç formunu, en az risk ve maliyet sunan ilacı bulmanıza yardımcı olabilir.
Hormon Terapisi Göremiyorsanız Neler Yapabilirsiniz?
Menopozal semptomlarla aynı zamanda soğukta kalarak, kafeinli içecek ve içkileri kısıtlayarak veya aşamalı nefes kontrolü ya da diğer rahatlama teknikleriyle başa çıkabilirsiniz. Aynı zamanda tai chi, yoga ve akupunktur gibi alternatif tıp seçenekleri de mevcuttur. Sizin için uygun, etkili bir yöntem seçmek için doktorunuzla görüşünüz.
Sözün özü: Hormon terapisi tamamen iyi veya tamamen kötü değildir.
Terapinin sizin için iyi bir seçenek olup olmadığını belirlemek için doktorunuzla bireysel semptomlar ve sağlık riskleriniz hakkında görüşünüz ve menopozal yıllarınız boyunca yaşadığınız durumları belirtiniz. Araştırmacılar hormon terapisi ve diğer menopozal tedaviler üzerine çalışmaya devam ederken tavsiyeler değişebilmektedir. Sorunlu menopozal semptomlarınız devam ederse doktorunuzla düzenli aralıklarla tedavi seçenekleriniz hakkında görüşünüz.
Sağlık Editörü
