Anjiyoplastide arterin tıkalı olduğu yerlere geçici olarak küçük balonlar yerleştirip şişirilerek arterin genişlemesi sağlanır. Anjiyoplasti genellikle stent denilen küçük tel tüplerin arteri açmak ve tekrar daralma olasılığını azaltmak için kalıcı olarak yerleştirilmesiyle birleştirilir. Bazı stentler, arterlerin açık kalmasını sağlamak amacıyla ilaçla kaplanırken (ilaç kaplı stent) diğerleri değildir (çıplak stentler). Anjiyoplasti göğüs ağrısı, nefes darlığı gibi bazı tıkalı arter semptomlarını iyileştirebilir. Aynı zamanda kalp krizi sırasında hızlı bir şekilde tıkalı arteri açmak ve kalbe verdiği zararı azaltmak için de kullanılabilir.
Neden Yapılır?
Anjiyoplasti aterosklorosis olarak bilinen kalp rahatsızlığının tedavisinde kullanılır. Bu rahatsızlık, kalbin kan damarlarında zamanla yağlı tabakalarının oluşmasıdır. İlaçlar ve yaşam stili değişimleri kalp sağlığının iyileşmesinde yetersiz kalırsa ya da kalp krizi, kötüye giden göğüs ağrısı (anjina) ve diğer semptomlar görülürse doktorunuz tedavi seçeneği olarak anjiyoplastiyi önerebilir.
Fakat anjiyoplasti ameliyatı herkese uygun değildir. Eğer kalbin sol tarafına kan pompalayan ana atardamar daralmışsa, kalp kasınız zayıfsa ya da küçük çaplı kan damarı rahatsızlığınız varsa koroner arter baypas ameliyatı daha iyi bir seçenek olabilir. Bu ameliyatta, vücudun farklı bir kısmından damar kullanılarak arterin tıkalı kısmına baypas uygulanır.
Ayrıca, diyabetiniz varsa ve birden fazla blokaj mevcutsa doktorunuz koroner arter baypas ameliyatını önerebilir. Anjiyoplasti ve baypas ameliyatı arasında karar vermek kalp hastalığının derecesine ve genel medikal sorunlara bağlıdır.
Riskleri Nelerdir?
Anijyoplasti, arterleri açmanın daha az invazif yöntemlerinden biri olsa da operasyon bazı riskler taşımaktadır.
En yaygın anjiyoplasti riskleri:
- atardamarların yeniden daralması (restenoz). stent yapılmayan anijyoplasti ameliyatlarının yaklaşık %30-40 oranında restenoz görülmektedir. Stentler, restenozu azaltmak amacıyla geliştirilmiştir. Orjinal çıplak metal stentler restenoz riskini %20’ye kadar, ilaç kaplamalı stentler de %10’a kadar azaltabilmektedir.
- kan pıhtılaşması. Anjiyoplastiden haftalar ya da aylar sonra da stent bölgesinde pıhtılaşma meydana gelebilir. Bu kan pıhtıları kalp krizine sebebiyet verebilir. Stentte pıhtı oluşumunu önlemek için reçeteyle verildiği üzere aspirin, clopidogrel (Plavix) ya da diğer ilaçları kullanmak önemlidir. Bu ilaçları ne kadar süreyle almanız gerektiğini ve ameliyat durumunda bırakılıp bırakılmaması gerektiğini doktorunuza sorun.
- kanama. kateterin takıldığı kol ya da bacak bölgesinde kanama meydana gelebilir. Genellikle sadece morarmayla sonuçlanır fakat bazen ciddi kanamalar oluşur ve kan nakli ya da cerrahi müdahale gerektirebilir.
Diğer nadir görülen riskler:
- kalp krizi. Nadir olarak rastlansa da, anjiyogram sırasında kalp krizi geçirebilirsiniz.
- koroner atardamar zedelenmesi. Anjiyogram sırasında arterler kopabilir (parçalara ayrılabilir) ya da yırtılabilir. Bu komplikasyonlar acil baypas ameliyatı gerektirebilir.
- böbrek sorunları. Anjiyoplasti ve stent sırasında kullanılan boya, özellikle mevcut böbrek rahatsızlığı olan kişiler olmak üzere böbrek sorunlarına yol açabilir. Ciddi risk altındaysanız, doktorunuz böbreklerin korunması için bir ilaç verebilir.
- felç. Anjiyoplasti sırasında kateter kısmında oluşan kan pıhtıları serbest kalıp beyne ulaşabilir. Bu riski azaltmak için ameliyat sırasında kan sulandırıcı ilaçlar verilir. Aynı zamanda, kateterler aort damarında doğru ilerletilirken kalp kısmındaki plaklar serbest kalıp felce neden olabilir.
- anormal kalp atışları. Bu operasyon sırasında kalp rahatsızlaşıp çok hızlı ya da çok yavaş atma eğilimi gösterebilir. Bunun gibi kalp ritim problemleri kısa sürelidir fakat bazen ilaç ya da geçici kalp pili gerekir.
Nasıl Hazırlanılır?
Belirlenmiş bir anjiyoplasti öncesi doktor hastanın medikal geçmişini inceler ve fiziksel bir muayene gerçekleştirir. Aynı zamanda koroner anjiyogram denilen ve blokajların anjiyoplastiyle giderilip giderilemeyeceğini belirleyen görüntüleme testi yapılır. Koroner anjiyogram, doktorun kalbe giden ana atardamarların daralmış ya da tıkanmış olabileceğini belirlemesine yardım eder. Genellikle kasık kısmından takılıp arter boyunca ilerleyerek kalpteki atardamarlara giden uzun ince kateter tüpleri vasıtasıyla likit bir boya arterlere gönderilir. Atardamarlar boyunca ilerlerken, bu boya röntgen görüntü ve videolarında gözle görülebilir hale gelir ve böylece doktor atardamarların hangi kısmında blokaj olduğunu gözlemler. Koroner anjiyogram sırasında blokaja rastlanılırsa, doktor anjiyogramdan hemen sonra, kalp hala kateterize haldeyken anjiyoplasti ya da stent uygulayabilir.
Anjiyoplasti öncesi yeme içme talimatları hastaya verilir. Genel olarak ameliyattan bir gün önce, gece yarısı itibariyle herhangi bir şey yiyip içilmemesi gerekir. Ameliyattan önce zaten hastanede kalıyor iseniz, yapacağınız hazırlıklar farklı olabilir. Anjiyoplasti acil durumlarda ya da planlı olarak gerçekleşse de, göğüs kısmından röntgen, elektrokardiyogram (ECG) ve kan testleri gibi rutin testlerden geçmeniz gerekir.
Ameliyattan bir gece öncesi yapmanız gerekenler:
- Anjiyoplasti öncesi doktorun talimatlarını dinleyerek mevcut ilaç kullanımını düzenleyin. Özellikle diyabet ilaçları ya da kan sulandırıcı ilaçlar alıyorsanız doktorunuz anjiyoplasti öncesi bazı ilaçları bırakmanızı isteyebilir.
- Alıyorsanız nitrogliserin de dahil olmak üzere kullandığınız tüm ilaçları hastaneye götürün.
- az miktarda suyla birlikte sadece onaylanmış ilaçları kullanın.
- Ameliyat sonrası eve dönüşü planlayın. Anjiyoplasti genellikle hastanede 1 gece kalmayı gerektirir ve ertesi günü araba kullanamazsınız.
Karşılaşabileceğiniz Sonuçlar
Ameliyat sırasında
Hastanın vücudu, kol, bacak veya bilek kısmında kateter takılıp operasyonun gerçekleştirileceği küçük bir insizyon bölgesi dışında kesilip açılmaz. Kaç tane blokaj olduğuna ve herhangi bir komplikasyon oluşma ihtimaline bağlı olarak bir anjiyoplasti süresi, 30 dakika ve birkaç saat arasında değişmektedir.
Anjiyoplasti, genellikle kardiyak kateterizasyon laboratuvarı denilen özel bir ameliyat odasında kalp uzmanı (kardiyolojist) ve uzmanlaşmış kardiyovasküler hemşire ve teknisyenler tarafından gerçekleştirilir.
Anjiyoplasti genellikle kasık bölgesinde bir atardamardan yapılır (uyluk arteri). Daha nadir olarak uygulanmakla birlikte kol ya da bilekteki bir atardamardan da yapılabilir. Ameliyat öncesi, bölge antiseptik bir solüsyonla temizlenir ve hastanın üzeri steril örtüyle kapatılır. Uyuşturmak için kasık kısmına lokal anestetik enjekte edilir. Operasyon sırasında hastanın kalp ritmini gözlemlemek için göğüs kısmına elektrot pedleri takılır.
Genel anesteziye gerek duyulmamaktadır, yani operasyon süresince uyanık olursunuz. Damariçi kateter (IV) yoluyla hastanın gevşemesi için ilaç ve sıvı verilir. Kan pıhtılaşmasını engellemek için kan sulandırıcı ilaçlar (antikoagulan) verilir ve ameliyat başlar:
- insizyon bölgesi uyuşturulduktan sonra kol ya da bacakta atardamara ulaşmak için küçük bir iğne kullanılır, deride küçük bir kesik meydana getirilir.
- sonrasında doktor, kateter tarafından takip edilen kılavuz teli atardamara sokar ve insiyon bölgesinden kalpteki blokaja ulaştırılır.
- bu işlem yapılırken kasıkta baskı hissedebilirsiniz fakat keskin bir acı hissedilmez. Eğer hissediyorsanız doktorunuza bildirin. Aynı zamanda kateterin vücutta hareket edişini de hissetmezseniz.
- bir miktar boya kateter yoluyla enjekte edilir ve doktorun röntgen filmlerinde anjiyogram denilen blokajları görmesini sağlar.
- kateterin ucundaki küçük balon şişirilir ve blokajlı atardamarı genişletir. Balon, sönüp kaldırılmadan önce atardamarı esneterek blokaj bölgesinde birkaç dakika kalabilir. Doktor, balonu geri çekmeden önce atardamarı tekrar tekrar genişletmek için birkaç kez söndürüp şişirebilir.
Balon uygulanan kısımlarda kalpteki kan akışı geçici olarak engellendiği için, balonun şişirildiği esnalarda göğüs ağrısı hissedilmesi normaldir. Birden fazla blokaj mevcutsa prosedürün her blokaj bölgesinde tekrar edilmesi gerekebilir.
Stent Yerleştirilmesi
Anjiyoplasti geçiren çoğu kişinin tıkalı atardamar bölgelerine operasyon sırasında stent yerleştirilir. Stent genellikle balon şişirilip damar genişletildiği anda takılır ve anjiyoplasti sonrası atardamar duvarlarının tekrar daralmasını engeller. Stent, küçük çelik spiral bir tele benzemektedir.
Aşamalar şu şekildedir:
- Stent, kateter ucundaki balonun etrafına yerleştirilir bu yolla atardamar boyunca blokaj bölgesine kadar rehberlik edilir.
- Blokaj bölgesinde balon şişirilir ve yaya benzeyen stent genişler ve atardamarın içine kendini kilitler.
- Stent, damarı açık tutmak ve kalbe giden kan akışını düzenlemek için atardamara kalıcı olarak takılır.
- Stent yerleştirilince balon kateter geri çekilir ve daha fazla ajiyogram görüntüleri elde edilerek genişletilmiş atardamarda kan akışının niteliği gözlemlenir.
- Son olarak, rehber kateter de çıkarılır ve ameliyat tamamlanır.
Stent yerleştirme sonrası, stent materyali üzerinde kan pıhtılaşmasını engellemek için uzun süreli ilaç tedavisine ihtiyaç duyulabilir.
Ameliyat sonrası
Bu süreçte kalbin de gözlem altında tutulmasıyla muhtemelen 1 gece hastanede kalmanız gerekir. Hastanedeyken, doktorunuz muhtemelen kan pıhtılaşmasını engellemek, atardamarların rahatlaması için ilaç vermek ve kalp krizine yol açabilecek koroner spazmları engellemek amacıyla antikoagulan ilaçları verecektir. Anjiyoplastiden 1 hafta sonra günlük yaşantınıza dönebilirsiniz.
Eve döndükten sonra kontrast boyanın vücuttan atılması için bol bol sıvı tüketin. Yorucu fiziksel egzersizler ve ağır eşya kaldırmaktan birkaç gün kaçının. Başka herhangi bir kısıtlama olup olmadığını doktorunuza sorun.
Şu durumlarda derhal doktorunuzun ofisini ya da hastaneyi arayın:
- kateterin takıldığı bölgede kanama veya şişme
- kateterin takıldığı bölgede artan ağrı veya rahatsızlık
- kızarıklık, şişme, akıntı ve ateş gibi enfeksiyon belirtileri
- ameliyat için kullanılan kol ya da bacakta ısı ve renk değişimi
- zayıf ve halsiz hissetme
- göğüs ağrısı veya nefes darlığı
Kan incelticiler
Aspirin, clopidogrel ya da benzer kan inceltici ilaçlarla tedavi konuşunda doktorun talimatlarını dikkatli bir şekilde dinleyin.
Stentli veya stentsiz anjiyoplasti geçirenin çoğu kişinin hayatı boyunca aspirin alması gerekir. Bazen de, stent yerleştirilen kişilerin clopidrogel gibi kan incelticileri 1 yıl ya da daha uzun süreyle kullanması gerekir. Sorularınız varsa ya da kalp dışı ameliyat olmanız gerekiyorsa hangi ilaçları bırakmanız gerektiği hakkında kardiyolojistinizle görüşün.
Sonuçlar
Çoğu kişide koroner anjiyoplasti, daha önce daralmış veya tıkanmış atardamarların kan akışını büyük ölçüde artırır. Göğüs ağrısı azalır ve egzersiz yapabilmek için hasta daha iyi kabiliyete sahip olabilir.
Anjiyoplasti ve stent tedavisi kalp hastalığının tamamen yok olacağını göstermez. Muhtemel olarak hastanın sağlıklı bir yaşam tarzı benimsemesi ve arterlerin tekrar daralmadığından emin olmak için bazı ilaçlar kullanması gerekir. Göğüs ağrısı, nefes yetmezliği ya da diğer semptomlar tekrar baş gösterirse doktorunuza başvurun. Dinlenme halindeyken göğüs ağrısı çekiyorsanız ya da nitrogliserine cevap vermeyen bir ağrınız varsa 911’i arayın veya acil sağlık yardımı isteyin.
Anjiyoplasti sonrası kalbinizin sağlıklı kalması için:
- sigarayı bırakın
- kolesterol seviyelerinizi düşürün
- sağlıklı bir kiloda kalın
- diyabet tansiyon gibi diğer sorunları kontrol altında tutun
- düzenli egzersiz yapın.
Başarılı anjiyoplasti aynı zamanda, koroner arter baypas ameliyatı denilen invazif bir cerrahi ameliyatı olmak zorunda olmadığınız anlamına gelebilir. Baypas ameliyatında bir atardamar ya da damar vücudun farklı bir noktasından alınır ve tıkanmış koroner atardamarın görevini üstlenmesi için kalbin yüzeyine dikilir. Bu ameliyat göğüs bölgesinde insizyon gerektirir. Baypas ameliyatından iyileşmek genellikle daha uzun zaman alır ve sorunlu geçebilir.
Kalbe giden atardamarda birçok blokaj ve daralmayla birlikte kısıtlı kalp fonksiyonu ve diyabet mevcutsa, doktorunuz anjiyoplasti ya da stent yerleştirme yerine baypas ameliyatını tavsiye edebilir. Ayrıca, bazı blokajlar teknik açıdan baypas ameliyatıyla daha iyi tedavi edilebilir.
Sağlık Editörü
