Bayramlar insanların mutluluklarını paylaştığı,sosyal ilişkilerini artırdığı,buna bağlı olarak da yaşam tarzının geçici olarak değiştiği kısa ve yoğun dönemler. Bayram boyunca kalabalık dost ve aile yemeklerinin daha sık olması,yenilen yemek miktarının fazla olması nedeniyle ciddi sağlık sorunları oluşabiliyor. Kurban bayramının ek bir özelliği ise et tüketiminin geçici olarak aşırı artması. Bu durum özellikle metabolizma ve dolaşım ile ilgili hastalıkları olanları önemli derecede etkiliyor.
Hasta Günlük Beslenme Düzenini Bayramda Bozmamalı
Diyabet tedavisinde,günlük kalori alımı ile bu kalorinin protein,yağ ve karbonhidratlar arasındaki dağılımı düzenleniyor. Ayrıca ilaçlarla alınan kalorinin yakılması sağlanarak kan şekerinin yükselmesi engelleniyor. Tedavide kullanılan ilaçlar,her bireye özel olarak,alması gerektiği kalori ve besini karşılamak üzere düzenleniyor. Alınan besinlerin miktarı ve içeriği değiştiğinde uygulanan tedavinin etkinliği kayboluyor. Bu durumda bayramda önerilen,hastanın kan şekeri dengesini ayarlamış olan beslenme düzenini değiştirmemesi. Hastanın doktor tarafından düzenlenen günlük beslenme programında et de dahil olmak üzere çeşitli gıdalar vardır. Listedeki toplam kaloriyi ve içeriği fazla değiştirmeden bayrama özel yemeklerden faydalana bilinir.
Kırmızı Et Konusunda Israrcı İseniz Yağsız Tarafını Tercih Edin
Diyabet hastaları kendileri için belirlenmiş günlük protein miktarını geçmeden et tüketebilir. Ancak dikkat edilmesi gereken husus etin yağ içeriği. Diyabet hastalarının büyük çoğunluğunda hipertansiyon veya kalp damar hastalığı mevcut ya da yüksek risk altındalar. Bu nedenle zararlı olan doymuş yağ asitlerinden zengin yağlı etten uzak durmaları gerekiyor. Diyabet hastalarının herhangi bir sağlık sorunu yaşamamaları adına ette tercihlerini beyaz etten yana kullanmaları gerekiyor. Kırmızı et konusunda ısrarcı olduklarında ise mutlaka etin yağsız tarafını yemeliler. Özellikle koyun eti yağ içeriği nedeniyle bu tür hastalara önerilmiyor. Sakatat,organ ve deri uzak durulması gereken diğer et çeşitleri arasında yer alıyor. Kurban eti tadılacaksa kuzu etinin yağsız tarafından kendilerine doktorları tarafından tavsiye edilen miktarı aşmadan bir defaya mahsus denenebilir.
Eti Haşlama,Izgara ya da Fırında Yemeğe Özen Gösterin
Etin ve yemeklerin hazırlanış biçimi sağlık açısından büyük önem taşıyor. Kızartma ve kavurmadan kaçınmak gerekiyor. Kavurma yapılacaksa bile ek yağ kullanmadan etin kendi yağı ile yapılmalı. Haşlama,ızgara ve fırında yapılan et ve yemeklerin özellikle tercih edilmesi önemli. Yemeklerde bitkisel yağlar tercih edilmeli. Ancak bunda da aşırıya kaçılmamalı. Kuyruk yağı ve tereyağından ise kesinlikle uzak durulmalı.
İkramlarda,Taze veya Kuru Meyveler ile Uygun Alternatifler Yaratılmalı
Bayramlarda ikramların önemli bir bölümünü tatlılar ve hamur işleri oluşturuyor. Diyabet hastaları için bu günler oldukça zor geçiyor. Onların bu ikramlarda taze veya kuru meyveler ile kendilerine uygun bir alternatif aramaları gerekiyor. Aslında herkesin,fazla kilo ve diyabet gibi metabolizma problemi olan misafirlerini göz önüne alarak ikramlar esnasında sağlıklı alternatifler de sunması çok önemli. Ağır hamur tatlıları,şeker,aşırı yağlı,çok tuzlu,kalori açısından yoğun yiyecekler yerine,sebze ve meyve ağırlıklı tüketimin ön plana çıkarılması önemli.
Her bayram sonrası diyabet hastası oranı artıyor
Fazla yemek yenen bu dönemler herkes için risk taşıyor. En sağlıklı insanlar dahi bayramlardan kilo alarak çıkabiliyor. Ancak tabii ki metabolik ve kalp damar hastalığı olanlar daha da fazla riskle karşı karşıya kalıyor. O güne kadar tanı konmamış birçok kişide bayramda aşırı yeme sonunda kan şekerlerinin yükselmesi ile diyabet ortaya çıkabiliyor. Bayram sonraları hem yeni tanı hem de mevcut diyabet tanısı olup da kötüleşen diyabet hasta sayısında belirgin bir artış yaşanıyor. Tüm diyabetiklerde kan şekeri yükselmeleri ve kilo alma problemi bayramlarda sık rastlanıyor. Kilo alma metabolik problemin daha sonra kötüleşmesi anlamına geliyor. Kontrolsüz gıda alımı özellikle insülin tedavisi gören diyabetiklerde vücudun kendi insülin rezervi kalmadığı için daha dramatik kan şekeri oynamalarına yol açabiliyor.
Şeker Hastalarına Özel Bayram Önerileri
- Bayramda et yiyebilirsiniz. Ancak sınırlarınızı doğru koyun.
- Öğünlerde hedefiniz doymak değil,güzel tatlar almak olsun.
- Et yemeklerinin yanında sebze,salata ve mevsim meyveleri gibi bitkisel gıdalardan da alın.
- Tatlılardan uzak durun.
- Faydalı yiyecekler kategorisinde olan ancak yüksek kalori içeren kuruyemiş tarzı yiyeceklerden fazla miktarda tüketmeyin.
- İkram ısrarlarında ev sahibine diyabet hastası olduğunuzu söyleyin.
- Öğün atlamamaya özen gösterin. Üç ana ve üç ara öğünden oluşan beslenme düzeninizi koruyun.
- Proteinler fazla doymuş yağ içerdikleri için,yüksek kolesterolü ve kalp hastalığı olanların vücutlarına ekstra yük getiriyor. Kavurmalarla birlikte fazla yağ ve tuz tüketimi kan basıncını artırıyor. Hipertansiyon atakları,beyin kanamaları ve kalp krizi riski bu dönemde artıyor. Fazla protein alımı Gut hastalarında gut ataklarına neden olabiliyor. Diyabet hastalarının tedavisi beslenme düzeni üzerine kurgulandığı için eğer dikkat etmezlerse bayram onlar için kabusa dönebiliyor.
Doç. Dr. Rüştü Serter