Bunların hepsi bilinçli değildir,bekleme listesinde olmaları gerektiğini bile bilmeyen hastalar vardır. Bekleme listelerine bakıldığında böbrek bekleyen hasta sayısının en çok 19-20 bine çıktığı görülüyor. Oysa böbrek yetmezliğinin en iyi tedavisinin böbrek nakli olduğunu herkesin bilmesi gerekiyor. Biz hem çevremizdeki sağlıklı insanlara hem de hastalarımıza bu mesajı vermeye çalışıyoruz. Hastaların kronik böbrek yetmezliği hastası olduklarını öğrendikleri zaman,tek seçeneklerinin diyaliz olup olmadığını,böbrek nakli olma şansı olup olmadıklarını sorması gerekiyor. Bugün 70 bin hasta varken 5 yıl içinde 125 bin kişinin maalesef böbrek yetmezliği olacağı öngörülüyor. Ülkemizde yıllık yapılan böbrek nakli sayısı,son yıllarda artış gösterse de halen 3 bin civarında. Her yıl diyaliz havuzuna 6-7 bin yeni kişi katılıyor. 50 bin hasta ise böbrek nakli olabileceğinin farkında değil.
Son dönem böbrek yetmezliğinin en iyi tedavisi olan böbrek nakli beyin ölümü gerçekleşmiş (kadavra) vericiden veya canlıdan gerçekleştirilebilir. Kan grubu uyumu olması zorunludur,ancak doku grubu uyumu olması mutlak gereklilik değildir.
Canlıdan alınan böbrekle yaşam 10 yıl uzayabilir
Ülkemizde beyin ölümü olmuş kişilerden nakil yapılırken doku uyumu aranıyor,ancak canlıdan nakil yapılırken doku uyumu aranmıyor. Beyin ölümü olmuş kişilerden yapılan nakillerde doku uyumu aranmasının nedeni ise tıbbı gereklilikler değil. O kadar çok az donör ve o kadar çok bekleyen hasta var ki,nakil için sıradaki hastalar arasından bir puanlama sistemiyle dokusu uyan hastalar seçiliyor. Doku uyumu elbette güzel bir şey ama mutlaka olması gereken bir şey değil. Yapılan çalışmalara göre canlıdan alınan böbrekle yaşayan hastaların 10 yıl sonra sağkalım oranı,beyin ölümü gerçekleşmiş kişiden alınan böbrekle yaşayan hastalara göre daha fazla. Asıl önemli olan alınan böbreğin durumu,canlılığı,cerrahi tetkik ve sonrası izlemler. Son yıllardaki gelişmelerle artık nakil sonrası uygun ilaç uygun dozda seçilebiliyor.
Böbrek nakli sonrası 24 saat sonra taburcu olunabiliyor
Canlıdan alınan böbreklerde ise doku uyumu olanla (yüzde 90’lar) olmayanların (yüzde 78-79) 10 yıl sonra sağkalım oranı arasında yüzde 10-11 gibi bir fark var. Bu durumda eşi,yakınları gibi canlı vericisi olan böbrek hastalarının beyin ölümü gerçekleşmiş bir kişiden doku uyumu olan bir böbrek beklemesine gerek yok. Canlıdan yapılan nakillerde yalnızca kan grubu uyumu olması yeterli. Bu kişiler yakınlarından alabilecekleri böbreklerle 15-20 yıl sağlıklı bir şekilde yaşayabilirler. Bu kişileri beyin ölümü listesine ya da diyalize mahkum etmek doğru bir yaklaşım değil. Canlı verici adaylarının operasyon öncesi çok iyi değerlendirilmeleri gerekir,bu kişilerin tek böbreklerini bağışladıktan sonra hiçbir sağlık sorunu yaşamamaları gerekir. Aynı zamanda canlı vericilere cerrahi açıdan da en iyi konfor sağlanmalıdır. Canlı vericili böbrek nakli operasyonlarında altın standart laparaskopik nefrektomidir ve merkezimizde başarıyla uygulanmaktadır. Yine merkezimizde bayan vericilerden transvajinal yolla da böbrek çıkarılabilmektedir. Gelişmiş bu cerrahi girişimler sayesinde vericiler operasyondan 24 saat sonra taburcu olabilmektedirler.
Doç. Dr. Ülkem Çakır