Sağlık kontrolleri çocuğun başarısını etkiliyor. Anaokuluna ya da ilkokula başlayan çocuğunuzun risk altında bulunduğu rahatsızlıklara karşı önceden önlem almalısınız. Doktorunuzun önereceği check-up kontrolleri sayesinde çocuğunuzun okuldaki başarısını gölgeleyecek hastalıkları tespit edebilirsiniz.
Çocuklara kaç yaşında hangi muayenelerin yaptırılması gerekir?
Check-up hastalıklar ortaya çıkmadan belirtileri tespit edip,en azından hastalık tam olarak oluşmadan o hastalığı önleyici tedbirleri almamızı sağlayan bir kontrol muayenesidir. Bu yolla kişinin hasta olmasını önleyebilir ve sağlıklı bir hayat sürmesini sağlayabiliriz. Anaokuluna ya da kreşe başlama yaşını 2-4 yaş arası olarak kabul edersek 2 yaşından sonra 6 ayda bir rutin muayeneleri yapılan çocukların zamanı geldikçe gerekli konsültasyonları da kapsayan check-up muayenelerini yapmamız gerekmektedir. Süt dişlerinin tamamlandığı 2,5 yaşında,çocuğun rutin muayenesi yanı sıra bir diş hekimi tarafından diş kontrolünün yapılması hem bir diş problemi varsa erken müdahale açısından faydalıdır hem de çocuğun diş hekimi ile korkusuzca kuracağı ilişki açısından önemlidir. Çocuk hekimi,6 ayda bir yaptığı rutin muayeneler sırasında çocuğu,fiziksel büyümesi,sosyal gelişimi,dış görünüşü (solukluk vs. gibi),göz bozuklukları,dişlerinin gelişimi ve ortopedik sorunlar açısından değerlendirmelidir. Bu muayene sırasında eğer çocuk hekiminin herhangi bir şüphesi olursa gerekli tetkik ve konsültasyonları istemelidir. 4 yaşına geldiğinde rutin birtakım muayenelerin ve aşı kontrollerinin yapılması gereklidir. 4-6 yaş arasında uygulanması gereken aşılar vardır. Ayrıca,hafif olan bazı ortopedik sorunlar varsa ve bunlar düzelmediyse bu yaşta ortopedi muayenesinin yapılması uygundur. Eğer çocuğun soluk görünümü varsa kan tahlilleri yapılarak anemisinin olup olmadığına bakmak lazım. Çocuğun büyüme gelişmesini etkileyen faktörlerden biri de uyku düzenidir. Okula başlangıç döneminde çocuğun günde ortalama 10 saat uyuması gerekir.
Hangi aşılar kaç yaşında yapılıyor?
1 yaş kontrolleri çok önemlidir. Çocukta aneminin olup olmadığı,demir depoları kontrol edilmeli,idrar kontrolü yapılmalıdır. Bir yaşında kızamık,kızamıkçık,kabakulak ve suçiçeği aşılarının birinci dozunu yapıyoruz. İki yaşında Hepatit A aşısının ilk dozunu uyguluyoruz. Dört yaş için aşı ve genel tıbbi muayeneler yapılmalıdır. Dört-altı yaş arasında karma aşı (difteri-tetanos-boğmaca-çocuk felci),kızamık,kızamıkçık,kabakulak aşısı mutlaka yapılmalıdır. Ayrıca bir yaşından sonra ilk dozu yapılan suçiçeği aşısının ikinci dozu aile ile konuşularak uygulanmalıdır.
Çocuk ilkokula başlarken,çocuğun mutlaka bir kontrolden geçmesi gerekiyor mu?
İlkokula başlarken kontroller önemlidir. Çünkü çocuk okuma-yazma öğrenmeye başlar. O dönemde bütün fonksiyonlarının iyi olması gerekir. Mutlaka kan tahlili yapıyoruz. Anemisi var mı diye bakıyoruz. Çünkü anemisi varsa çocuğun öğrenme yeteneği etkilenecektir. Görme bozukluğu varsa tahtayı göremeyecek ve yine öğrenme yeteneği etkilenecektir. Eğer çocuğun işitmesi ile ilgili en ufak bir şüphe varsa mutlaka kulak burun boğaz uzmanı tarafından muayene edilerek işitme testleri yapılmalıdır.
Kansızlık için hangi testler yapılıyor?
Kansızlık kontrolü için hemogram denilen test yapılıyor. Kansızlığın farklı tipleri vardır. Genel olarak,mikrositer (alyuvarların çapının normalden küçük olduğu),makrositer (alyuvar çapının normalden büyük olduğu) ve alyuvar çapının normal sınırlarda olduğu anemi türleri görülmektedir. Alyuvar sayısının azlığına bağlı anemi tipleri de vardır. Hemogramda anemi varlığına dair belirtiler varsa hangi tip anemi olduğunu tespit etmek amacıyla ek tetkikler yapılır. Ülkemizde çocuklarda en sık demir eksikliği anemilerini görüyoruz. Bu nedenle,aneminin sebebini bulmaya yönelik olarak en sık istenilen tetkikler demir,demir bağlama kapasitesi ve ferritindir. Ülkemiz bir Akdeniz ülkesidir ve Talasemi minor ve Talasemi major gibi hastalıklar (Akdeniz anemisi) ülkemizde görülebilen kan hastalıklarıdır. Bazen bir çocukta hem demir eksikliği anemisi hem de Akdeniz anemisi bir arada bulunabilir. Bu nedenle gerektiğinde hemoglobin elektroforezi tetkiki de isteriz. Makrositer bir anemiden şüphe edersek folik asit,B12 gibi tetkiklerde isteriz.
Çocuğun kan yağına bakmak ne zaman gereklidir?
Ailede kalp hastalıkları açısından bir risk varsa,aile bireylerinin büyük bölümünde yüksek kolesterol saptandıysa,bu çocukların kan yağlarına bakıyoruz. Ailesel kolesterol olabilir,erken yaşta beslenmesini ona göre düzenliyoruz. Ailede yüksek kolesterol gibi bir problem varsa iki yaşından sonra ve altı yaşında kan yağlarına bakmak çocuğu birtakım hastalıklara karşı korumamız açısından bize faydalı olacaktır. Ayrıca,tansiyon kontrolünü de belli aralıklarla yapmakta fayda vardır.
İşitme testini ne zaman yaptırmak gerekiyor?
Eğer herhangi bir şüphe varsa hemen işitme testlerini yaptırmak gereklidir. Normalde doğumdan hemen sonra ilk 1 ay içinde rutin işitme testi yapılarak işitme kontrolümüzü yapıyoruz. Çocuğun o güne dek geçirdiği hastalıklar göz önüne alınarak (özellikle sık ortakulak iltihabi geçiren çocuklarda işitme kaybı olabilir) kulak burun boğaz hastalıkları uzmanının konsültasyonu istenebilir. İlkokula başlarken işitme testleri yapılabilir. Kulak burun boğaz uzmanı,hangi sesleri nasıl işittiğini kontrol ediyor. Gerekli durumlarda yapılan bir testtir. Aile çocuğuna seslendiğinde oyuna dalmasının dışında duymuyorsa,algılamasında problem varsa,söylediğinizi yanlış anlıyorsa veya seslendiğinizde bakmıyorsa bunlara dikkat edilmelidir.
Tiroid sorunu olup olmadığını anlamak için de test yaptırmak gerekiyor mu?
Çocukların gelişiminde eğer bir şişmanlık söz konusuysa tiroid fonksiyonlarına da bakmak gerekir. Tiroidin az çalıştığı durumlarda çocukta şişmanlıkla birlikte yorgunluk,yavaşlık gibi başka belirtiler de görülebilir. Ya da çocuk çok yemek yemesine rağmen kilo almıyorsa,çocuk fazla hareketli ya da fazla sinirliyse o zaman tiroid bezinin çok çalıştığını aklımıza getirmeliyiz. Bu gibi durumlarda tiroid fonksiyonlarının incelenmesi gerekir. Ama rutinde bakılması gerekmiyor.
Dr. Sabahat Karakaşlılar