Bu yöntem, böbreklerinizin iflas etmesine rağmen aktif bir yaşam sürmenize yardımcı olur.
Hemodiyaliz sıkı bir tedavi takvimi, düzenli ilaç kullanımı ve diyetinizde değişiklik yapma işlemlerini izleme gerektirir. Hemodiyaliz büyük bir sorumluluktur fakat bunu tek başınıza omuzlarınızda taşımanıza gerek yok. Bir böbrek uzmanı ve diğer tecrübeli profesyonel hemodiyaliz yönetimiyle ilgilenen insanların da bulunduğu bir sağlık bakım ekibiyle birlikte yakın olarak çalışacaksınız. Hemodiyalizi evde yapma imkanınız bile olabilir. Peritonel de böbrekleriniz atık ürünleri kanınızdan yeteri kadar yapamadığında kullanılan başka bir diyaliz çeşididir. Peritonel diyaliz boyunca, karın çizginizdeki kan damarları böbreklerinizin görevini devralarak peritonel boşluğun içine ve dışına akan sıvıyı temizlemeye yardımcı olur.
Neden yapılır
Doktorunuz hemodiyalize ne zaman başlayacağınızı belirlemek için size yardımcı olacaktır. Bu işlem birkaç faktöre dayanır: Bunlar; genel sağlığınız, böbrek işlevi, işaretler ve belirtiler, yaşam kalitesi ve kişisel tercihlerdir. Bulantı, kusma, şişkinlik veya yorgunluk gibi böbrek iflasının belirti ve işaretlerini farkedebilirsiniz. Doktorunuz böbreğinizin çalışma seviyesini ölçmek için yaklaşık glomerüler filtrasyon seviyenizi kullanır. GFS’niz kan kreatinini test sonuçları, cinsiyet, yaş ve diğer faktörler kullanılarak hesaplanır. Normal bir değer yaştan yaşa değişkenlik gösterir. Böbreğinizin çalışmasını gösteren bu ölçek, ne zaman hemodiyalize başlayacağınız da dahil olarak tedavinizi planlamanıza yardımcı olur. Hemodiyaliz vücudunuzdaki potasyum ve sodyum gibi çeşitli mineralleri, düzgün sıvı dengesini sürdürmeyi ve kan basıncını vücudunuzun kontrol etmesine yardımcı olur. Genelde hemodiyaliz böbreklerinizin hayati tehlike noktasına gelmeden önce başlar.
Böbrek iflasının içerdiği başlıca nedenler :
- Şeker hastalığı
- Yüksek tansiyon
- Böbrek iltihabı
- Kan damarı iltihabı
- Böbrek kisti
Ancak böbrekleriniz ciddi bir hastalık, zor bir ameliyat, kalp krizi veya başka ciddi bir problem yüzünden aniden iflas edebilir. Bazı ilaç tedavileri de böbreğe zarar verebilir.
Uzun süreli ciddi (kronik) böbrek iflası olan baı insanlar, diyalizin yerine aynı zamanda maksimum tutucu yönetim olarak da adlandırılan en fazla ilaç tedavisini seçerek başka bir yöntemde karar kılabilirler. Bu tedavi, aşırı sıvı yüklenmesi, yüksek tansiyon ve anemi gibi ileri düzey kronik böbrek hastalığının engellerini aktif olarak yönetmeti içerir. Beraberinde, destek veren bir şekilde hayat kalitesini etkileyen bulguların yönetimine odaklanır. Seçenekleriniz hakkında daha fazla bilgi için sağlık bakım ekibinize danışın. Bu bireyselleştirilmiş bir karardır çünkü size özel sağlık sorunlarınıza bağlı olarak diyalizin yararları değişkenlik gösterebilir.
Riskleri
Hemodiyalize ihtiyaç duyan çoğu insan çeşitli sağlık problemlerine sahiptir. Hemodiyaliz birçok insanın hayatını uzatır fakat hemodiyalize ihtiyaç duyan insanların ortalama yaşam sınırı hala genel nüfustan daha az. Hemodiyaliz tedavisi böbreğin yitirmiş olduğu bazı fonksiyonlarını geri getirmede etkili olurken, aşağıda verilen ilgili durumlarla karşılaşabilirsiniz, fakat her insan bu problemlerle karşılaşmaz. Diyaliz ekibiniz onlarla baş etmenizde size yardımcı olabilir.
Düşük kan basıncı
Özellikle diyabetiniz varsa, kan basıncındaki düşüş hemodiyalizin yaygın bir yan etkisidir. Düşük kan basıncının beraberinde nefes darlığı, karın ağrısı, kas ağrısı, mide bulantısı veya kusma görülebilir.
Kas ağrıları
Sebebi net olarak bilinmemekle birlikte hemodiyaliz esnasında kas ağrıları yaygındır. Bazen bu ağrılar hemodiyaliz reçetesinde ayarlamalar yapılarak azaltılabilir. İki hemodiyaliz arasında sıvıyı ayarlamak ve sodyum almak da tedavi esnasında semptomların oluşmasını engellemeye yardımcı olabilir.
Kaşınma
Hemodiyaliz tedavisi gören birçok insan kaşınan bir deriye sahiptir ki bu durum işlem esnasında ve sonrasında daha kötüdür.
Uyku problemleri
Uykudaki nefes aralıkları veya ağrıları, rahatsız ya da yorgun bacaklar yüzünden hemodiyaliz gören insanlar sık sık uyku problemi yaşarlar.
Anemi(kansızlık)
Kanında yeterince alyuvar bulunmaması hemodiyalizin ve böbrek iflasının yaygın bir komplikasyonudur. İflas eden böbrekler, alyuvarların dizilimini uyaran eritropoetin adı verilen bir hormonun üretimini düşürür. Diyet kısıtlamaları, demir eksikliği, sık kan testleri ya da demir ve vitaminin hemodiyaliz nedeniyle vücuttan silinmesi de anemiye atfedilebilir.
Kemik hastalıkları
Eğer zarar görmüş böbrekleriniz kalsiyum emilimine yardımcı olan D vitaminini üretemiyorsa, kemikleriniz zayıf düşebilir.
Buna ek olarak, böbrek iflasının yaygın bir komplikasyonu olan paratiroid hormonunun fazla üretimi kemiklerdeki kalsiyumun azalmasına neden olabilir.
Yüksek kan basıncı
Eğer çok fazla tuz ve sıvı tüketirseniz, yüksek kan basıncınız muhtemelen kötüye gidecektir ve kalp sorunları ya da çarpıntılara neden olacaktır.
Aşırı sıvı alımı
Hemodiyaliz esnasında sıvı vücuttan alındığı için, iki hemodiyaliz arası önerilenden daha fazla sıvı tüketmek hayati tehlikelere yol açabilecek komplikasyonlara neden olabilir ; kalbin iflası ya da akciğerlerde sıvı toplanması gibi.
Kalp çevresindeki çeperin iltihaplanması
Yetersiz hemodiyaliz kalp çevresindeki çeperin iltihaplanmasına neden olabilir, ki bu da kalbinizin vücudun geri kalanına kan pompalama yeteneğine engel olabilir.
Yüksek potasyum seviyesi
Potasyum normalde vücuttan böbrekler tarafından atılan bir mineraldir. Eğer önerilenden fazla potasyum tüketirseniz, potasyum seviyeniz çok üst seviyelere çıkabilir. Ciddi durumlarda, çok fazla potasyum kalbinizin durmasına neden olabilir.
Damar yolu komplikasyonları
Kan damarlarının duvarlarında daralma, genişleme, tıkanma ya da hastalık bulaşması gibi potensiyel tehlike taşıyan komplikasyonlar hemodiyalinizin kalitesini etkileyebilir. Bir probleme işaret edebilecek olan damar yolunuzdaki değişiklikleri nasıl kontrol edeceğiniz konusunda diyaliz ekibinizin talimatlarını izleyin.
Amiloidoz
Diyalizle alakalı amiloidoiz, kandaki proteinlerin eklem ve tendonlarda depo edilmesi sonrasında görülür. Ağrıya, gerginliğe ve eklemlerde sıvı birikmesine neden olur.
Depresyon
Ruh halindeki değişiklikler böbrek sorunu olan insanlar arasında yaygındır. Eğer diyalize başladıktan sonra sinir ya da depresyon durumlarını yaşarsanız, etkili tedavi seçenekleri hakkında sağlık bakım ekibinizle konuşun (Bu durum hemodiyalize 5 yıldan daha fazla giden insanlarda daha sık görülür).
Nasıl hazırlanırsınız?
Hemodiyaliz hazırlığı ilk tedavinizden birkaç hafta veya ay önce başlar. Kan dolaşımınıza kolay girişi sağlamak için cerrah bir damar yolu açar. Bu yol küçük bir miktardaki kanın güvenli bir şekilde dolaşımınızdan atılmasını ve sonra hemodiyaliz işleminin çalışması için size geri dönmesini sağlayan bir mekanizmadır. Cerrahi giriş, hemodiyaliz tedavisi başlamadan önce iyileşmek için zamana ihtiyaç duyar.
3 tür giriş vardır:
Arteryo-venöz fistüller
Cerrahi olarak açılan AV fistüllü damar ve arter arasındaki bir bağlantıdır. Genelde daha az kullandığınız kolunuzda bulunur. Güvenli ve etkili olması açısından en çok tercih edilen giriş türüdür.
AV graft
Eğer kan damarlarınız AV fistülü için çok küçükse, cerrah esnek, graft denilen sentetik bir tüp kullanarak damar ve arter arasında bir yol açabilir.
Merkez venöz kateter
Eğer acil hemodiyalize ihtiyaç duyarsanız, boynunuzdaki ya da kasığınızdaki büyük bir damara plastik bir boru yerleştirilebilir. Bu katerer geçicidir.
Bulaşıcı hastalıklardan ya da diğer komplikasyonların olasılığını düşürmek için damar yolunuzun bakımını yapmanız aşırı derecede önemlidir. Damar yolunuzun bakımını yaparken sağlık bakım ekibinizin talimatlarını izleyin.
Ne bekleyebilirsiniz?
Hastanede, evde ya da diyaliz merkezinde hemodiyaliz görebilirsiniz. Tedavinin sıklığı sizin durumunuza bağlıdır:
- Merkezde yapılan hemodiyaliz. Çoğu insan hemodiyalizi haftada 3 seferden 3-5 saat aralığında alırlar.
- Günlük hemodiyaliz. Bu daha sık fakat daha kısa seansları içerir. Genelde günde 2-3 saatten haftada 6-7 gün olarak uygulanır.
Basitleştirilmiş hemodiyaliz makineleri evde hemodiyalizi daha az zahmetli hale getirdi, bu yüzden yardım edecek birisi ve özel bir eğitimle evde hemodiyaliz yapabilirsiniz. İsterseniz bu işlemi gece uyurken bile yapabilirsiniz.
Uygulanan yöntem
Tedavi boyunca, kanınız diyaliz makinasından geçerken bir sandalyede oturun ya da arkanıza yaslanın. Filtre kanınızı bir böbrek gibi temizleyerek hareket eder. Zamanı tv izlemek, okumak, kestirmek ya da merkezdeki diğer insanlarla konuşmak için geçirebilirsiniz. Eğer gece hemodiyaliz alırsanız, işlem süresince uyuyabilirsiniz.
Hazırlık
Kilonuz, kan basıncınız, nabzınız ve ateşiniz kontrol edilir. Damar yolunuz temizlenir.
Başlangıç
Hemodiyaliz boyunca, iki iğne damar yolu içinden kolunuza bağlıdır ve güvenliği sağlamak için oraya tutturulmuştur. Her iğne diyaliz makinasına bağlanan esnek plastik bir boruya tutturulmuştur. Bir boru aracılığıyla diyaliz makinası kanınızı her seferinde 50gr filtreleyerek, atıkları ve ekstra sıvıların kanınızın içinden diyalizat denilen temizleyici bir sıvıya geçmesine izin verir. Filtrelenmiş kan ikinci boru yoluyla vücudunuza geri döner.
Belirtiler
Özellikle haftada 3 veya daha fazla sefer diyalize gidiyorsanız, mide bulantısı ve karın ağrısı gibi sorunlar yaşayabilirsiniz çünkü fazla sıvı vücudunuzdan çekilir. Eğer işlem boyunca rahatsızsanız, hemodiyalizin, ilacın ya da hemodiyaliz sıvısının hızının ayarlanması ve yan etkilerin minimuma düşürülmesi için sağlık bakım ekibinize sorun.
Gözlem
Fazla sıvı kanınızdan çekildiğinde kan basıncınız ve kalp ritminiz değişken hale geldiği için, kan basıncınız ve kalp ritminiz her tedavi boyunca birkaç kez kontrol edilecektir.
Bitiş
Hemodiyaliz tamamlandığında, iğneler damar yolunuzdan çıkarılır ve baskı için pamuk vb. bir cisim damar yolunuzun girişine kanamayı önlemek için uygulanır. Ağırlığınız tekrar kayıt edilebilir. Sonrasında diğer seansa kadar günlük aktivitelerinize gitmekte serbestsiniz.
Sonuçlar
Eğer ani böbrek sakatlanması yaşarsanız, böbrekleriniz iyileşene kadar hemodiyalize ihtiyaç duyabilirsiniz. Eğer böbek fonksiyonlarınızı böbreğinize olabilecek ani bir sakatlıktan önce düşürmüşseniz, hemodiyalizden tamamen iyileşme şansı azalır. Eğer hemodiyaliz acil bir durumda başladıysa ve sonrasında hayatınız boyunca diyalize ihtiyacınızın olduğunuz belirlenmişse, diyaliz ekibiniz diğer diyaliz çeşitlerini size açıklayabilir, böylece hangi seçenekler amaçlarınıza ulaşmada size yardımcı olur öğrenirsiniz.
Merkezde olmanıza rağmen, haftada 3 kez hemodiyaliz daha yaygındır. Bazı araştırmalar evde diyalizlerin şunlarla bağlantılı olduğunu gösterir :
- Daha iyi yaşam kalitesi
- Sağlıklı olmada yükseliş
- Semptomlarda düşüş ve daha az kramp, başağrısı ve nefes darlığı
- Açık bir iştah, uyku düzenleri, enerji seviyesi ve konsantre olma yeteneği
Hemodiyaliz bakım ekibiniz, doğru miktarda hemodiyaliz alıp kandaki atıklardan kurtulduğunuzdan emin olmak için tedavinizi gözlemlerler. Tedavi öncesinde, esnasında ve sonrasında kilo ve kan basıncınız çok yakından gözlemlenir. Ayda bir kere şu testleri alacaksınız :
- Vücudunuzdaki atıkları hemodiyalizinizin ne kadar iyi attığını görmek için kan genel üre temizliği ve üre azalma oranı için de kan testi yapılır.
- Kan kimyası evrimi ve kan sayısı değerlendirmesi.
- Hemodiyaliz boyunca girip çıkan kan akışının ölçümleri
Bakım ekibiniz hemodiyalizinizin yoğunluğunu, sıklığını, bölümlerini test sonuçlarına bakarak ayarlayabilir.
Hemodiyaliz tedavileri arasında mümkün olan en iyi hemodiyaliz sonuçlarına şu şekilde ulaşabilirsiniz :
- Doğru besinleri tüketmek. Düzenli yemek yeme hemodiyaliz sonuçlarınızı ve genel sağlığınızı geliştirebilir.
- Hemodiyaliz alırken, dikkatli bir şekilde sıvı, protein, sodyum, potasyum ve foror alımınızı gözlemlemelisiniz.
- Kilo, kişisel özellikler, geriye kalan böbrek fonksiyonu ve diğer koşullar altında bir plan yapmanızda bir diyetisyen size yardımcı olabilir.
- İlaçlarınızı reçetede yazıldığı gibi almak. Sağlık bakım ekibinizin talimatlarını dikkatlice takip edin.
- Endişelerinizi tartışarak ekibinizin size yardımcı olmasına izin vermek. Sağlık bakım ekibiniz size seçenekler sunabilir ve size herhangi bir endişeniz hakkında baş etmede yardımcı olabilir.
Sağlık Editörü
