Kanserle Genlerin İlgisi Var mı?
Kanserin sebeplerinden birisi de anormal genlerdir. Kanser yapıcı genler (onkogen) ve kanserden koruyan genler (tümör baskılayıcı gen) vardır. Kanser normal çalışan bir genin,normal çalışmamaya başlaması ile olur. Genler vücudumuzun tasarımcısıdırlar. Bir hücreye ne olacaklarını veya ne yapacaklarını söylerler. Eğer bu süreç iyi işlemezse vücudumuzda iyi çalışmaz. İyi genlerin çalışması ve kötü genlerin çalışmaması için bir sistem mevcuttur. Biz bu sisteme epigenetik diyoruz.
DNA’da değişiklik olmaksızın hücre bölünmesi ile çocuğa geçebilen genetik düzenlemeler epigenetik değişikliklerdir. Bir genin çalışıp çalışmayacağını DNA belirlemez. Bu her bir hücrede epigenetik işaretleme ve paketleme ile olur. Bu işlem DNA metilasyonu,histon varyantları ve başka birkaç mekanizma ile düzenlenir.
Peki,bu kansere nasıl neden olur? Tümör baskılayıcı gen anormal olarak çalışmamaya başlar veya onkogen çalışmaya başlarsa kanser meydana gelir. Bu değişiklerden sorumlu olanlardan biri de metilasyondur. Her bir genin başında elektrik düğmesine benzetebileceğimiz bir başlatıcı alan bulunur. Eğer bu başlatıcı alanın düğmesi açıksa gen emir vermeye ve iş üretmeye başlar. Eğer kapalı ise gen sessiz kalır.
Kanserde anormal metilasyon varlığını 20 yıldan beri biliyoruz. Metilasyonun düşük veya yüksek olması genlerin çalışıp çalışmamasını düzenliyor.
Şimdi elimizde olanlara bakarsak kanserlerde anormal bir metilasyon olayı ve kanserden koruduğunu bildiğimiz yiyecekler var.
Bunlar arasında bir bağlantı var mı? Evet,epigenetik..
Nutrigenomik nedir?
Yiyeceklerdeki besin maddeleri ve bunların hastalık üzerindeki etkilerini inceleyen bilim dalına nutrigenomik deniyor. Bu hızla büyümekte olan bir alandır.
Epidemiyolojik çalışmalar iyi ve kötü yiyecekler olduğunu ortaya koyuyor.
Kötü Olanlar Yiyecekler
- Kırmızı et,
- İşlenmiş et,
- Süt ürünleri,
- Hayvansal yağ,
- Hİdrojene yağlar.
İyi Olanlar Yiyecekler
- Meyveler,
- Sebzeler,
- Kabuklu kuruyemişler,
- Çekirdekler,
- Bakliyatlar,
- Tam tahıllar,
- Omega 3 yağlar,
- Balık.
Bu yiyeceklerin epigenetik etkileri iyi veya kötü olabiliyor. Yani kanserden koruyan bir yiyecek bunu epigenetik mekanizma ile yapıyor. Epigenetik özellikleri olan yiyeceklere örnek verecek olursak yeşil çay,yeşil yapraklı sebzeler ve üzüm çekirdeği bunlardan bazıları. Bunlarda antioksidanlar olduğunu biliyoruz. Antioksidanlar çok önemliler ancak yiyeceklerde aslında genleri etkileyen asıl yararlı madde polifenoller. Polifenoller sağlık yararları kanıtlanan ve sebze ve meyvelerde bulunan doğal kimyasal maddelerdir. Örnek verecek olursak çaydaki flavonoidler,sebzelerdeki isotiyosiyanatlar,üzüm ve çilekgillerdeki antosiyanidinler,turunçgillerdeki flavonon,soğandaki flavonol,soyadaki genistein.
Özet olarak epigenetik değişiklikler yapma gücüne sahip olan yiyeceklerin sağlık üzerine olumlu etkileri var ve bunlar bitkisel yiyeceklerde bulunuyorlar.
- Lif kanserden korur.
- Yüksek yağlı beslenme kanser yapar
- Alkolün kanser yapıcı etkisi var.
Dr. Nurhayat Gül