Bu testlerin bazıları karaciğerin normal protein üretme fonksiyonunu ve bir kan atık ürünü olan bilirubini temizlemesini değerlendirir. Diğer karaciğer fonksiyon testleri ise hasar veya hastalığa tepki olarak karaciğer hücrelerinin salgıladığı enzimleri ölçer. Karaciğer hastalığı veya hasarı dışındaki durumlar anormal karaciğer fonksiyon test sonuçlarına yol açabilir. Karaciğer hastalığı veya hasarına sahip kişilerde de sonuçlar normal çıkabilir.
Neden yapılır
Karaciğer fonksiyon testleri şu amaçlarla kullanılabilir:
- Hepatit gibi karaciğer enfeksiyonlarını taramak
- Viral ya da alkolik hepatit gibi bir hastalığın ilerlemesini gözlemlemek ve tedavinin ne kadar işe yaradığını belirlemek
- Bir hastalık şiddetini ölçmek; özellikle karaciğer yaralanması (siroz)
- İlaçların olası yan etkilerini izlemek
Karaciğer fonksiyon testleri kandaki bazı enzim ve proteinlerin seviyelerini kontrol eder. Normalden daha yüksek veya daha düşük seviyeler karaciğer sorunlarına işaret edebilir. Bazı yaygın karaciğer fonksiyon testleri:
- Alanin transaminaz (ALT). ALT vücudun proteini metabolize etmesine yardımcı olan ve karaciğerde bulunan bir enzimdir. Karaciğer hasar gördüğünde, ALT kan akışına karışır ve seviyesi yükselir.
- Aspartat aminotransferaz (AST). AST, bir amino asit olan alanini metabolize etmeye yardım eden bir enzimdir. ALT gibi AST de normal şartlarda kanda düşük miktarlarda bulunur. AST seviyesinde artış karaciğer hasar veya hastalığını gösterebilir.
- Alkalin fosfataz (ALP). ALP, karaciğer, safra kanalları ve kemikteki bir enzimdir. Normal seviyelerden daha yüksek bir ALP seviyesi, bloke safra kanalı gibi karaciğer rahatsızlıklarına veya bazı kemik rahatsızlıklarına işaret eder.
- Albümin ve toplam protein. Albümin karaciğerde üretilen çeşitli proteinlerden biridir. Vücudun enfeksiyonlara karşı savaşması ve diğer işlevleri gerçekleştirmesi için bu proteinlere ihtiyacı vardır. Normalden daha düşük albümin ve toplam protein seviyesi karaciğer hastalık veya hasarının habercisi olabilir.
- Bilirubin kırmızı kan hücrelerinin normal yıkımı sırasında üretilen bir maddedir. Karaciğerden geçer ve dışkı yoluyla vücuttan atılır. Normalin üstünde bilirubin seviyesi karaciğer hastalık veya hasarının habercisi olabilir.
- Gamma-glutamil transferaz (GGT). GGT kanda bulunan bir enzimdir. Yüksek seviyeleri karaciğer veya safra kanalı hasarına işaret edebilir.
- Laktat dehidrogenaz (LD). LD, karaciğerde bulunan bir enzimdir. Yüksek seviyeleri karaciğer hasarına işaret edebilir.
- Protrombin zamanı (PT). PT kanın pıhtılaşma süresidir. Yüksek PT süresi karaciğer hasarını gösterebilir.
Riskler
Karaciğer fonksiyon testleri için kan örneği genellikle kolunuzdaki bir damardan alınır. Bu test ile ilgili başlıca risk, kan alınan bölgede oluşabilecek ağrı ve morarmadır. Çoğu kişi bu prosedüre ciddi tepkiler vermez.
Nasıl hazırlanılır
Bazı gıdalar ve ilaçlar, karaciğer fonksiyon testlerinin sonuçlarını etkileyebilir. Doktorunuz büyük olasılıkla kan alınmadan önce yemek yemekten ve bazı ilaçları almaktan kaçınmanızı isteyecektir. Perhiz ve ilaçları kullanmama süresi hangi karaciğer testinin yapıldığına bağlıdır.
Karşılaşabileceğiniz durumlar
Test sırasında
Karaciğer fonksiyon testi için kan örneği genellikle kol kıvrımındaki bir damardan iğne yoluyla alınır. İğne, kanın toplanması için kullanılan küçük bir tüpe bağlıdır. İğne kola batırılırken ağrı ve iğne çıkarıldıktan sonra bölgede kısa süreli bir rahatsızlık hissedebilirsiniz.
Test sonrasında
Kan, analiz için bir laboratuvara gönderilir. Laboratuvar tesis içerisindeyse sonuçları birkaç saat içerisinde alabilirsiniz. Doktorunuz kan örneğini tesis dışındaki bir laboratuvara gönderirse sonuçların çıkması birkaç gün sürebilir.
Sonuçlar
Tipik bir karaciğer fonksiyon testi için normal kan testi değerleri şunlardır:
- ALT. litre başına 7-55 birim (U/L)
- AST. 8-48 U/L
- ALP. 45-115 U/L
- Albümin. desilitre başına 3,5-5,0 gram (g/dl)
- Toplam protein. 6,3-7,9 g/dL
- Bilirubin. 0,1-1,0 mg/dL
- GGT. 9-48 U/L,
- LD. 122-222 U/L
- PT. 9,5-13,8 saniye
Bu sonuçlara, yetişkin erkeklerde sık rastlanır. Normal değerler, laboratuvarlar arasında ve kadınlarla çocuklar arasında çok az değişiklik gösterebilir. Sonuçlar aynı zamanda belirli gıda ya da ilaçlar tarafından da etkilenebilir. Sonuçların doğru yorumlanması için yediğiniz yemek veya aldığınız ilaçları doktorunuza bildirdiğinizden emin olun.
Sonuç, normal test sonuçların ne kadar uzaksa ciddi bir karaciğer hastalığına sahip olma ihtimaliniz o derece yüksek demektir. Doktorunuz bu sonuçları gerekli olabilecek tedavileri belirlemek için kullanacaktır. Zaten karaciğer hastalığınız varsa karaciğer fonksiyon testi hastalığın gelişimi ve tedaviye cevap verme durumunun belirlenmesine yardımcı olur.
Sağlık Editörü
