Doktorlar bu yöntemi, arterlerin daralmasına yol açarak kalp krizi riskini artıran koroner arterlerde birikmiş kalsiyum tortularını araştırmak için kullanır. Bu testin sonucu sıklıkla koroner kalsiyum skoru olarak adlandırılır.
Kalp taramaları, belirgin kalp hastalığı semptomlarına sahip olmadan önce yüksek kalp krizi veya diğer rahatsızlık risklerine sahip olduğunuzu gösterebilir. Buna rağmen kalp taramaları herkese uygun değildir. Bazı tıbbi tesisler reklamlarında sadece içeri girerek hızlı bir koroner arter kontrolünden geçmenizi sağladıklarını belirtmektedir, bu tarz tekliflere karşı dikkatli olun.
Amerikan Kalp Derneği ve Amerikan Kardiyoloji Koleji, kalp hastalığı semptomlarına sahip olmayan, sigara içmeyen, kolesterol veya yüksek kan basıncı gibi kardiyak risk faktörlerine sahip olmayan kişiler için rutin kalp taramaları önermemektedir.
Neden yapılır
Kalp taramaları, koroner arter (kalbe kan sağlayan arterler) duvarlarındaki kalsiyum miktarını ölçmek için invazif olmayan yöntemler kullanır. Arter duvarlarında rastlanan kalsiyum, koroner arter hastalığı oluşma ihtimaline işaret eder.
Koroner arter hastalığı kalp krizi ve ölümlerin önde gelen sebeplerinden biridir. Kalp arterleri duvarında biriken plaklar daralmaya yol açtığında (ateroskleroz) meydana gelir. Plaklar, arter duvarlarında biriken, yağ, kolesterol ve kalsiyumdan oluşan tortulardır. Kalp taramaları bu plaklardaki kalsiyumu tespit edebilir. Kalsiyum miktarı, diğer sağlık bilgileriyle birleştirildiğinde koroner arter hastalığı veya kalp krizi riskini belirlemeye yardımcı olan skoru hesaplamak için kullanılır.
Kalp taramalarının kullanımı tartışmalara yol açmıştır. Aile geçmişi ve risk faktörlerine dayanarak kalp krizi için düşük veya yüksek risk kategorisindeyseniz kalp taraması sizin için faydalı olmayabilir. Amerikan Kardiyoloji Koleji ve Amerikan Kalp Derneği kalp taramasının, kalp krizini 3-5 yıl içerisinde engellemek için harekete geçmekte faydalı olup olmadığını belirlemek için genel bilgiler oluşturmuştur.
Şu durumlarda kalp taraması fayda sağlamamaktadır:
- Düşük kalp krizi riski. Örneğin; 55 yaşının altındaysanız, normal kolesterol ve kan basıncı değerlerine sahipseniz ve sigara içmiyorsanız kalp krizi riskiniz %10’un altında olarak hesaplanır ve sizi düşük risk kategorisine koyar. Bu durum, düşük risk faktörlerine sahip olduğunuz için gelecek 10 yıl içerisinde %10’dan daha az bir oranda kalp krizi riskine sahip olduğunuzu gösterir. Bu sebeple düşük risk grubundaysanız, kalp tarama sonucu muhtemelen bilinmeyen bir şeyi ortaya çıkarmaz.
- Yüksek kalp krizi riski. Gelecek 10 yıl içerisinde %20 ve üzeri kalp krizi riskine sahip olmak yüksek risk grubunda olduğunuzu gösterir. Yüksek kolesterol ve kan basıncı değerlerine sahipseniz, sigara içiyorsanız ve 65 yaş üzerindeyseniz muhtemelen bu kategoride yer aldığınız anlamına gelir. Yüksek kalp krizi riski taşıyorsanız kalp taraması çok fazla fayda sağlamaz. Çünkü siz ve doktorunuz risk faktörlerine dayanarak halihazırda yüksek risk taşıdığınızın ve kalp krizini engellemek için ilaç kullanmanız veya önemli yaşam biçimi değişiklikleri yapmanız gerektiğinin zaten farkındasınızdır.
Aynı zamanda, daha önceden kalp krizi geçirmiş veya koroner arter hastalığını tedavi etmek için anjiyoplasti veya koroner baypas ameliyatı olmuşsanız kalp taramasına girmemeniz gerekir. Bu durumlarda doktor zaten koroner arter hastalığınızın olduğunu ve yüksek kalp krizi riski taşıdığınızı bilir. Kalp taraması nasıl bir tedavi uygulanması gerektiği hakkında ekstra bilgi sağlamaz.
Hangi durumlarda kalp taraması faydalı olur
Ortalama kalp krizi riski kategorisindeyseniz kalp taraması ne derece risk taşıdığınız hakkında bilgi verebilir. Bu durum, gelecek 10 yıl içerisinde kalp krizi geçirme riskinizin %10 ve %20 arasında olduğu anlamına gelir. Örneğin, 55-65 yaşları arasında, yüksek kan basıncı ve kolesterol sınırındaysanız ve sigara kullanıyorsanız ortalama kalp krizi riski kategorisinde olduğunuz düşünülebilir. Doktorunuz hangi risk seviyesinde olduğunuzu belirlemeye yardımcı olabilir. Ortalama riske sahipseniz veya kaynağının bir kalp rahatsızlığı olup olmadığı bir göğüs ağrınız varsa kalp taraması faydalı olabilir.
Aynı zamanda bazı bulgular, kalsiyum skorları yüksek kalp riskine işaret eden kişilerin, taramaya girmeyen kişilere oranla kilo verme ve sigarayı bırakma gibi yaşam biçimi değişiklikleri konusunda daha yüksek motivasyona sahip olduklarını göstermiştir.
Riskler
Kalp taramaları arterlerdeki kalsiyumu tespit etmek için çok kesitli bilgisayarlı tomografi veya helikal ct denilen bir tür X-ray teknolojisi kullanır. Bu tarama türü, radyasyona maruz kalma gibi bazı risklere sahiptir. Fakat sürekli kalp taramalarının zamanla yol açabileceği potansiyel zararlar henüz bilinmemektedir. Kalp taramasının bir diğer türü de daralan kalp arterlerini görüntülemek için bilgisayarlı tomografi (CT) anjiyografisi kullanır. Bu prosedüre tabiyseniz, prosedür sırasında kullanılan ilaca karşı alerjik reaksiyon gösterebilirsiniz.
Walk-in kalp tarama kliniklerine karşı uyarı
Bazı tıbbi tesis ve walk-in merkezleri kalp taramasının kalp krizi riskini ölçmede hızlı, kolay bir yol olduğuna dair reklamlar yapabilir. Bu reklamlar genellikle sağlıklı olmasına ve bilinen herhangi bir risk faktörüne sahip olmamasına rağmen bir hastalığa sahip olduğundan endişelenen kişileri hedef alır. Kamuyu kalp taramalarına teşvik eden tıbbi tesisler için doktordan sevk gerekmez. Sadece sağlık merkezine girerek taramadan geçebilirsiniz. Fakat sağlık sigortanız bu taramaları karşılamayabilir. Bir kalp taramasının sonuçları asla tek başına değerlendirilmemelidir. Sonuçlar yorumlanırken genel kalp sağlık durumu ve aile geçmişi, yüksek kolesterol gibi risk faktörleri de göz önünde bulundurulmalıdır.
Kalp taramasına karar verdiğiniz takdirde, diğer kalp krizi risklerinizi de bildiği için bu taramayı aile doktorunuz aracılığıyla yaptırmanız en iyi seçenek olabilir. Bir walk-in taramasını seçerseniz kendi doktorunuza götürmek üzere sonuçların fotokopisini aldığınızdan emin olun. Kalp sağlığını iyileştirmek ve kalp krizini önlemek için hangi adımları atmanız gerektiğini belirlemek konusunda yardımcı olabilir.
Nasıl hazırlanılır
Çoğu uzman kalp taraması öncesinde muayene olunması gerektiği hakkında aynı fikirdedir. Bu sayede doktor kalp krizi riski hakkında ek bilgiler edinebilir. Bu muayenenin içeriği:
- Kişisel ve ailevi medikal geçmiş
- Kan basıncı ölçümü de dahil olmak üzere fiziksel bir muayene
- Egzersiz ve sigara kullanma durumu da dahil olmak üzere risk değerlendirmesi
- Kolesterol seviyeleri de dahil olmak üzere kan testleri
Doktorunuz testten önceki 4 saat boyunca kafein ve sigaradan uzak durmanızı isteyebilir. Bunun dışında kalp taraması için yapmanız gereken özel bir hazırlık yoktur.
Karşılaşabileceğiniz durumlar
Prosedür sırasında
Bir kalp taraması sadece birkaç saniye sürer ve bu esnada net görüntü elde etmek için nefesin tutulması istenir. Tarama bilgisayarlı tomografi (CT) kullanarak kalp arterlerindeki kalsiyumu gösterir. CT taraması, geleneksel röntgenlere oranla iç organların daha detaylı görüntülerini elde eden bir X-ray tekniğidir. Bu tarama vücudun etrafında dönen bir X-ray ışını üretir ve güçlü bir bilgisayar vücudun iç kısmının dilimlere benzer şekilde kesitsel görüntülerini alır. Kalsiyum tortuları taramada beyaz noktalar olarak görülür. Koroner arterler için standart tarama, çok kesitli veya helikal CT kullanır.
Tarama öncesinde boyun kısmındaki mücevherlerin çıkarılması ve hastane önlüğü giyilmesi istenebilir. Fakat bazı tıbbi tesislerde bunların yapılması gerekmemektedir. Önce, göğüs kısmına takılmış birkaç elektrotlarla birlikte masaya uzanmanız gerekir. Daha sonra masa, görüntüleri oluşturan CT tarayıcısına doğru kayar. Teknisyen, kalbin net görüntülerini elde etmek için birkaç saniye boyunca nefesinizi tutmanızı isteyecektir. Bazı durumlarda kalp atışını yavaşlatmak için ilaç verilebilir. Birkaç dakika sonra doktor veya teknisyen kalp krizi riskini değerlendirip tedaviye rehberlik etmesi için skoru belirler.
Kalsiyumu belirlemesinin yanısıra CT taramaları, koroner arter hastalığına bağlı olarak kalp arterlerindeki daralmaların (stenoz) detaylı görüntülerini sağlar. Bu tür kardiyak CT için, koroner arterlerin görüntülenmesi amacıyla bir damara boya enjekte edilir (CT anjiyografi).
Prosedür sonrasında
Kalp tarama sonrası için almanız gereken özel tedbirler yoktur. Arabayı kendiniz sürebilir ve günlük yaşantınıza devam edebilirsiniz.
Sonuçlar
Kalp taraması tamamlandıktan sonra doktorunuz sonuçları sizinle paylaşacaktır. Sonuçların kopyası düzenli olarak verilmediği için bir kopyasını isterseniz doktorunuzdan rica edin. Koroner kalsiyum skorunuz yüksek ise, kalp krizi faktörleri için ilaç veya yaşam biçimi tarzı değişiklikleri gibi daha agresif tedavilere ihtiyacınız olduğu anlamına gelebilir. Ayrıca doktorunuz tarama sonuçlarına dayanarak koroner anjiyografi gibi daha invazif testleri önerebilir.
Kalp taraması kullanımının arkasındaki mantık; kalsifikasyon seviyesi ne kadar yüksek ise, kalp hastalığı durumunun da o derece kötü olduğudur. Fakat çok küçük miktarlarda tespit edilen kalsiyum dahi, sağlıklı bir beslenme düzeni oluşturmak, kolesterol seviyesini düşürmek ve sigarayı bırakmak gibi agresif önlemler alınmadığı takdirde kalp hastalığı oluşumunun devam edebileceğini gösterir.
Öte yandan koroner arterlerde kalsiyum bulunması kesin olarak koroner arter hastalığı veya kalp krizinin gerçekleşeceği anlamına gelmez. Buna rağmen, tarama sonucunda kalsiyuma rastlanırsa, koroner anjiyografi gibi sağlığınız hakkında gereksiz yere endişeye yol açan lüzumsuz ve invazif testlere girebilirsiniz.
Diğer taraf da aynı zamanda doğrudur: Kalp taraması sonucunda arterlerde kalsiyum bulunmazsa kesinlikle plak olmadığı anlamına gelmez. Plak sadece olgunlaşırken kalsiyum oluşturur. Yaşınız, tespit edilebilir kalsiyum olmaksızın ne kadar ilerlerse o derece düşük kalp krizi ve koroner arter hastalık riskine sahipsiniz demektir.
Sağlık Editörü
