EHEC nedir?
23 Haziran itibarı ile Dünya Sağlık Örgütü’nün yaptığı açıklamaya göre;tüm dünyada 3802 kişinin hastalanmasına neden olan ve 43 kişinin ölümüne yol açan yeni bir bakteri türü,yol açtığı salgın ile tüm dikkatleri üzerine çekti.
Çıkış yeri ve en çok olgunun görüldüğü ülke Almanya olmakla birlikte İspanya,İsveç,İngiltere,Polonya,Fransa,Amerika gibi ülkelerde de rastlanan bu yeni bakterinin yapısı genetik olarak incelendiğinde bunun aslında çok iyi bilinen bir bakterinin yeni bir alt türü olduğu gösterildi. Ölümlere de yol açabilen bu bakterinin adı:“Enterohemorajik Escherichia coli 0104:H4 “olarak belirlendi.
Ülkemizde durum nedir?
Bu yeni bakteri tarihteki en büyük E.coli salgınlarından birine yol açmıştır. 1 Nisan’da başlayan salgının hızı şu anda oldukça azalmış durumdadır. Ülkemizde henüz “Enterohemorajik Escherichia coli 0104:H4”saptanan bir olguya rastlanmamıştır.
İnsanlar için bilinen en güçlü toksinlerden biri;
Escherichia coli aslında insanların barsaklarında bulunan ve birçok türü de zararsız olan bir bakteridir. Bununla birlikte,enterohemorajik E.coli (EHEC) gibi bazı alt türleri gıda kaynaklı şiddetli hastalıklara yol açabilir. Bu grup içerisinde bulunan bakteriler yine insanlarda hastalık yapan Shigella isimli bir bakterinin yaptığı toksine benzeyen toksin üretmeleri nedeni ile “Shiga toksin üreten Escherichia coli”(Shiga toxin producing Escherichia coli(STEC))olarak ya da Vero hücre kültürlerinde üremeleri nedeni ile verotoksin üreten bakteriler olarak anılırlar. STEC tarafından oluşturulan toksinler Shiga Toksin 1 ve 2 olarak adlandırılırlar. Shigatoksin insanlar için bilinen en güçlü toksinlerden biridir.
Bu salgından önce;shigatoksin üreten en sık saptanan tür,oluşturdukları toksin ile barsak yüzeyine zarar veren nadir görülen bir E. coli türü olan ürü E.coli 0157:H7 idi.
Yeni saptanan ve salgının kaynağı olan tür E coli 0104:H4 E coli 0157:H7’ye serotip özellikleri açısından benzemektedir.
Hemolitik Üremik Sendrom(HÜS)
Yeni türün genetik yapısının incelenmesi ile birbirinden farklı iki E coli türünden bazı genlerin bu yeni türe aktarılmış olduğu gösterilmiştir. Bu hibrid yeni tür aynı zamanda Shiga toksine de sahip olduğu için böbrek hücrelerine bağlanıp zarar vererek öldürücü bir hastalık olan Hemolitik Üremik Sendrom(HÜS)’a yol açabilmektedir.
Hstalık belirtileri nelerdir? Hastalık Nasıl İlerliyor?
STEC nedeni ile hastalanan kişilerde;
- Şiddetli mide krampları,
- Genellikle kanlı seyreden ishal ve kusma gözlenmektedir.
Hastalık genellikle 5-7 günde iyileşmekle birlikte bu kişilerin % 5-10’unda kişilerde ishalin başlangıcından bir hafta sonra HÜS gelişmektedir.
HÜS bulguları arasında;
- İdrara çıkmanın azalması,
- Aşırı yorgunluk hissi,
- Gelişen kansızlığa bağlı olarak cilt ve mukozaların renginin soluklaşması bulunmaktadır.
Bu kişilerde böbreklerin çalışması durabilir,böbreklerde kalıcı hasar gelişebilir,ya da ölümle sonuçlanabilir.
Hastalığın Tedavisi
Bu hastalar hastanede yatırılarak tedavi olmalıdırlar. Etkenin tanısının erken konulması ile tedaviye hemen başlanabilmektedir. Böylelikle böbrek hasarı azaltılabilir. Shigatoksin salgılayan türlerin yol açtığı enfeksiyonlarda antibiyotik kullanımı ve antidiyareik tedaviler HÜS riskini arttırabileceği gerekçesi ile önerilmemektedir.
Tanı nasıl konuluyor?
Hastaların kaybettiği sıvının yerine konabilmesi için sıvı destek tedavisi verilmelidir. Etkenin hızlı olarak tanısının konabilmesi tedavinin yönlendirilmesi açısından önemlidir. Bunun için laboratuvarda özel besiyerlerinin kullanıldığı çeşitli kültür yöntemleri,antijen ve toksin testleri ve moleküler yöntemlerden yararlanılmaktadır.
Salgına hangi gıdalar yol açıyor?
Almanya’da referans laboratuvar Robert Koch Enstitüsü ve diğer resmi makamların yaptıkları açıklamalarda bu yeni shigatoksin üreten E. coli 0104:H4 bakterinin fasulye ve tohum (çemen,mercimek,vs) filizleri aracılığı ile salgına yol açtıkları bildirilmiştir.
Hastalıktan korunma yöntemleri nelerdir?
- Yetkililer,pişirilmemiş fasulye ve herhangi bir tohum filizinin yenmemesi konusunda halka uyarılarda bulunmaktadır.
- Daha önce suçlanan salatalık,domates ve yeşil salata malzemelerinin yenebileceği bildirilmiştir.
Hastalıktan korunmada gıda yolu ile oluşan hastalıklarda kullanılan genel önlemlere başvurulmalıdır:
- El yıkama hijyen kurallarının başında gelir,
- Gıdalarla ilgili bir işlem yapılacağı zaman bu işlemin öncesinde ve sonrasında eller 20 saniye ılık su ve sabun ile yıkanmalıdır.
- Gıdalar tüketilmeden veya işlemden geçirilmeden önce akan suyun altında iyice yıkanmalıdır.
- Sebze ve meyveler buzdolabı koşullarında saklanmalıdır.
- Pişirilen gıdalarda etlerin çok iyi pişirilmesi,sütlerin çok iyi kaynatılmasI gibi pişirme işleminin çok iyi yapılmış olmasına dikkat edilmesi gerekmektedir.
Dr. Işın Akyar
Mikrobiyoloji ve Klinik Mikrobiyoloji Uzmanı
Acıbadem Labmed Klinik Laboratuvarları
Mikrobiyoloji Koordinatörü
Dr. Işın Akyar