Vücut kendine ait olan ve olmayan hücreleri tanıma yeteneğine sahiptir. Vücuda bir mikrop (virus ya da bakteri gibi) ya da yabancı bir hücre girdiğinde uyarı sinyalleri immün sisteme iletilir ve bir reaksiyon başlar. İlk karşılaşma sırasında bazı hafıza hücreleri de oluşur ve aynı mikrop ikinci kez girdiğinde daha çabuk bir savunma mekanizması başlatılır. Bu sistemin az çalışması da çok çalışması da sorundur. Bu sorun hem kadın hem erkekte üreme sağlığını da etkiler.
İmmün Yetmezlikler
Ne kadar sağlıklı bir immün sisteminiz varsa o kadar sağlıklı bir üreme sistemi vardır. Hamile kalmaya çalıştığınız aylarda geçirilecek bir ateşli hastalık sperm kalitesini bozabilir ya da yumurtlama düzensizliğine neden olabilir. İmmün sistemi zayıf ve sık sık hasta olanlarda gebelik şansı da azalmıştır. Sık hasta olmamak ve immün sistemi zayıflatarak vücut direncini düşüren durumlardan da kaçınmak gerekir. Bunlar arasında düzensiz beslenmek,stres,spor yapmamak,yetersiz uyumak,az su içmek,çevresel kirlilik,sigara,alkol bağımlılığı vardır.
Bağışıklık yetersizliği doğumsal,genetik,enfeksiyonlar,kronik beslenme bozukluğu ya da çeşitli ilaçlar nedeniyle olabilir. Vücut yeterli antikorları üretemez ve yabancı hücrelerle savaşamaz. Sık sık geçirilen hastalıklar nedeniyle genel bir düşkünlük hali ve infertilite olur.
Fazlası da zarar:Otoimmün hastalıklar
Bazen vücut hata yapar ve kendi hücrelerini yabancı gibi algılayıp onlara saldırarak tahrip eder,bu duruma otoimmünite denir. 80 adet otoimmün hastalık tipi tanımlanmıştır. Bunlardan en iyi bilinenleri insüline bağımlı tip 1 diabet ve romatizmal artrittir.
Bazı otoimmünite durumlarında hem gebe kalmakta ve hem de gebeliğin sağlıklı sonuçlanmasında zorluklar olur:
•Antifosfolipid Sendromu
Bu durumda hasta kendi damar duvarlarına karşı antikor yaparak pıhtılaşmalara neden olur ve pıhtılaşan damarın beslediği organ ve dokularda hasar olur. Eğer bu damarlar bebeği besleyen damarlar ise ardı ardına düşükler,gebelikte hipertansiyon,erken doğum ve ölü doğumlar olabilir. Bu durum rahim içini besleyen damarların yetersizliğine ve kısırlığa da yol açabilir.
•Antisperm antikorlar
Erkeğin kendi sperm hücresine karşı ya da kadının eşinin spermine karşı antikor yapmasıdır. Erkek kendi spermine karşı antikor yaptığında sperm sayı ve hareketi hızla azalır. Testis travmaları ve torsiyonu,enfeksiyonlar ya da sperm kanallarının bağlanması (vazektomi) nedeniyle olabilir. Kadın eşinin spermine karşı antikor yaparsa rahim ağzında spermlerin hareketi durdurulur ve yumurtaya kadar ulaşarak döllenme sağlayamazlar,reaksiyon nedeniyle spermler ölmeye başlar. Kısırlık oluşur.
•Kadının sperm sıvısına alerjik olması
Nadir görülen bir durumdur ama görüldüğünde şok ve ölüme dek gidebilen durumlar olabilir. Böyle bir çiftin prezervatif kullanması ve çocuk isteği olduğunda tedavi alması gerekir. Sperm hücreleri ve sıvısı ayrılır,sadece hücreler kullanılarak döllenme sağlanır.
•Ardışık düşükler ve tekrarlayan tüp bebek başarısızlıkları
Anne karnında büyüyen bebeğin genetik yapısının yarısı da babadan geldiği için normalde anne immün sisteminin yabancı olarak algıladığı sinyaller yayar. Ancak bu sinyaller bloke edici antikorlar tarafında gizlenerek annenin gelişen bebeğe zarar verecek antikorlar yapması engellenir. Anne ve babanın antijenik yapısının çok benzer olması bu bloke edici antikorların yapılmaması sonucunu getirebilir. Böylece ardışık düşükler ve tüp bebek ile bile başarısızlık olur.
Açıklanamayan infertilite
Çocuğu olmayan çiftlerin %20’sinde açıklanamayan infertilite vardır. Başlangıçta yapılan testlerden sonra infertilite nedeni bulunamaz. İşte bu nedeni bulunamayan çiftlerin yaklaşık yarısında immünülojik sorunlar olduğu ileri çalışmalarla gösterilebilir.
Şu beş durumda immün sistemin doğurganlığı bozduğu gösterilmiştir:
- Doku tipi benzer olması
- Kan pıhtılaşma sorunları
- Gebeliğe karşı immünite
- Sperme karşı antikor
- Naturel-katil hücreler ve hormonlara karşı antikorlar.
Tedavi seçenekleri
- Intravenöz immünglobulin tedavisi
- Aspirin tedavisi
- Düşük doz heparin tedavisi
- Lenfosit aşısı:Erkeğin lenfositlerinden oluşturulan aşının kadına yapılması
Hamilelikte Beslenme
Prof. Dr. Tansu Küçük