Sıtma,plasmodium adı verilen parazitler tarafından oluşturulan bulaşıcı bir enfeksiyon hastalığıdır. Sıtma parazitinin;P.vivax,P.malariae,P.falciparum ve P.ovale olmak üzere dört türü vardır. Ülkemizde yerli olarak görülen tür P.vivax türüdür. P.vivax öldürücü olmayan sıtma etkenidir. P.falciparum ile oluşan sıtma ölümcül olanıdır. Daha çok Afrika,Uzakdoğu ve Güney Amerika gibi tropik bölgelerde yaygındır. P.vivax dışındaki türler ülkemizde yerli olarak görülmez,ancak sıtmanın yaygın olduğu ülkeleri ziyaret eden kişilerde tespit edilebilir.
Sıtma,genellikle parazit taşıyan sivrisineklerin insanları sokmasıyla bulaşır. Nadir olarak kan yoluyla ve plasenta (göbek bağı) yoluyla bulaşır.
Hastalık belirtileri;ateş,üşüme-titreme,terleme,baş ve kas ağrısı,bulantı yorgunluk hissi. Bu belirtilere kusma ve ishal eşlik edebilir.
Dünyada,iki milyar insan sıtma riski altında olup,her yıl yaklaşık 300-500 milyon kişi sıtma hastalığına yakalanmaktadır. Bu hastalardan her yıl yaklaşık bir milyona yakını ölmektedir. Ülkemizde 2007 yılında toplam 358 sıtma vakası tespit edilmiştir. Bunlardan 45’i yurtdışı kaynaklıdır.
Parazit taşıyan sivrisineğin paraziti insana verdiği andan başlayarak,parazitin karaciğerde üremesini tamamlayıp kana dökülünceye kadar geçen süre sıtmanın kuluçka süresi olarak kabul edilir. Türkiye’de yerli olarak görülen P.vivax sıtmasında ortalama kuluçka süresi 12-14 gündür.
Hastalık belirtileri bulunsun ya da bulunmasın kanında parazit taşıyan kişiler sıtma parazitini sivrisinekler (anofel) ile diğer insanlara bulaştırırlar. Sıtmada bulaştırıcılık süresi kişinin kanında parazit bulunduğu süre kadardır. Tedavi edilmeyen P.vivax sıtmasında kanda parazit varlığı ortalama bir buçuk yıl sürer. Bazen bu süre beş yıla kadar uzayabilmektedir.
Sıtma hastalığının kesin tanısı kişinin parmağından alınan bir damla kanın mikroskopla incelenmesi ile konulur.
Türkiye’deki sivrisinekler çevre sıcaklığının belli derecelerin altına düştüğü mevsimlerde uykuya yatarlar. Bu nedenle de kış aylarında sıtma bulaşması görülmez. İlkbahar,yaz ve sonbaharda görülür.
Sıtma ilaçla tedavi edilebilen bir hastalıktır. Ülkemizde görülen yerli sıtma hastaları Klorokin ve Primakin ilaçları ile 14 günde tedavi edilir. İlaçların çocuklarda ve gebelerde kullanım şekli ve dozları değişmektedir.
Sıtma hastalığı yaş,cins,ırk ayrımı yapmaz,herkeste görülür.
Sıtma hastalığından korunmak için sivrisinek ısırıklarından korunmak gerekir. Bu amaçla sivrisinek kovucular kullanılabilir. Yurt dışına giden kişilerin ise korunma amacıyla ilaç kullanması gerekebilir.
Sıtma hastalığı görülen ülkelere gitmesi gereken kişiler;gidilen bölgeye göre korunma yöntemleri değiştiği için yurtdışına gidecek kişiler gitmeden önce kesinlikle Sağlık Bakanlığı İl Sağlık Müdürlüğü Bulaşıcı Hastalıklar Şube Müdürlüklerine ya da en yakın sağlık kuruluşuna müracaat etmelidirler.
Sıtmanın aşısı yoktur.
Sağlık Editörü