İnsan vücudu ilaçları işleyen sayısız miktarda P450 enzimi barındırır. Bu enzimlerde varyasyonlara yol açan kalıtsal (genetik) özellikler sebebiyle ilaçlar her insan üzerinde farklı etkiler göstermektedir.
Farklı kişilerde en fazla varyasyona sahip P450 enzimi, birçok antidepresan ve antipsikotik ilaçları işleyen 2D6’dır. DNA’yı belirli gen varyasyonları için kontrol ederek sitokrom P450 testleri bazı antidepresanlara karşı vücudun nasıl tepki verdiği hakkında ipuçları sunabilir. Diğer sitokrom P450 testleri ise diğer enzimler için mevcuttur.
Sitokrom P450 ve diğer genetik testler (genotipleme testleri), doktorlar antidepresanların neden bazı insanları olumlu etkilediği ve diğerlerine etki etmediğini anlamaya çalıştığı için daha yaygın hale gelmektedir. Bu testlerin kullanımı artmasına rağmen bazı sınırlamalar bulunmaktadır.
Neden Yapılır?
Depresyon ilaçları genellikle hastanın medikal geçmişi ve semptomlara bağlı olarak reçeteyle verilir. Bazı kişilerde, kullanılan ilk antidepresan, depresyon semptomlarını azaltır ve katlanılabilir yan etkilere sahiptir. Fakat diğer kişilerde ise doğru ilacı bulmak deneme yanılma yöntemine bağlıdır. Bazı kişiler için doğru antidepresanı bulmak birkaç ay veya daha uzun sürebilmektedir.
Sitokrom P450 gibi genotipleme testleri vücudun daha hızlı işlemeye yatkın olduğu ilaçların belirlenme süresini hızlandırabilir. En iyi şekilde, ilacın daha iyi işlenmesi daha az yan etkiye ve gelişmiş etkililiğe yol açar. Sitokrom P450 testleri genellikle sadece antidepresan başlangıç tedavileri başarısız olduğunda kullanılır.
Genotipleme testleri diğer tıp alanlarında da kullanılır. 2D6 testi tamoxifen gibi göğüs kanseri ilaçlarının etkili olup olmadığını belirlemede yardımcı olur. 2C9 testi ise kan inceltici warfarin (Coumadin) ilacının yan etki risklerini azaltmak için doğru dozda ayarlanmasını belirler.
Nasıl Hazırlanılır?
Prosedür öncesinde perhiz veya özel bir hazırlık yapmanıza gerek yoktur.
Karşılaşabileceğiniz durumlar
Sitokrom P450 testleri için laboratuvar analizi amacıyla DNA örneği alınır. Bu işlem bir veya iki şekilde gerçekleştirilebilir:
- Kan testleri. Koldaki bir damardan kan alınır.
- Yanak çubuğu. Pamuklu bir çubuk yanağın iç kısmına sürtülür ve deri hücresi örneği alınır.
Yanak çubuğu kullanmak veya kan örneği almak sadece birkaç dakika sürer. Hangi tür test yapılırsa yapılsın alınan örnek DNA’nın belirli genler için analiz edildiği bir laboratuvara gönderilir.
Sonuçlar
Test sonuçlarının hazırlanması genellikle 1-2 gün ve 1 hafta arasında değişir. Sonuçlar çıktığında doktorunuzla bulguları ve tedavi seçeneklerini nasıl etkileyebileceği hakkında görüşürsünüz.
Sitokrom P450 testleri, belirli enzimlere bakarak vücudun bir ilacı ne derece iyi işlediğini belirler. İnsanlar ilaçları ne kadar hızlı metabolize ettiklerine göre sınıflandırılabilir. Örneğin, 2D6 testinin sonuçları aşağıdaki 4 türden hangisinin size uyduğunu gösterebilir:
- Zayıf metabolizörler. Vücudunuz eksik bir enzim yüzünden bir ilacı normale oranla daha yavaş işliyorsa ilaç sisteminizde birikebilir. Bu durumda yan etkilere yol açma ihtimali daha yüksektir. Buna karşın ilaçlardan daha düşük dozajlarda olmak koşuluyla faydalanabilirsiniz.
- Orta metabolizörler. Vücudunuz ilaçları işlerken enzimler kısıtlı fonksiyon gösteriyorsa, bazı ilaçları normal metabolizörler kadar iyi metabolize edemeyebilirsiniz. Bu durumda ilaç yan etkileri ve etkileşimleri riskiniz artar.
- Normal metabolizörler. Test sonucu belirli antidepresanları normal bir şekilde işlediğinizi gösteriyorsa, bu konuda iyi derecede fonksiyon göstermeyen kişilere oranla tedaviden daha fazla yararlanıp daha az yan etkilere maruz kalmanız muhtemeldir.
- Ultra hızlı metabolizörler. Bu durumda ilaçlar genellikle gerekli etkiyi gösteremeden önce vücudunuzu çok hızlı bir şekilde terk eder. Normal dozlardan daha yüksek dozda ilaç kullanmanız gerekir.
Sitokrom P450 testi tüm antidepresan türleri için faydalı değildir fakat metabolizmanızın bu ilaçların çoğunu nasıl işlediği hakkında bilgi sağlayabilir. Örneğin:
- 2D6 enzimi fluoxetine (Prozac), paroxetine (Paxil), venlafaxine (Effexor XR) gibi antidepresanların ve nortriptyline (Pamelor), amitriptyline, clomipramine (Anafranil), desipramine (Norpramin) and imipramine (Tofranil) gibi trisiklik antidepresanların metabolize edilmesinde rol oynar.
- 2C19 enzimi citalopram (Celexa) ve escitalopram (Lexapro) ilaçlarının metabolize edilmesinde rol oynar.
- Antidepresan desvenlafaxine (Pristiq) 2D6 sistemini pas geçer bu sebeple 2D6 tarafından metabolize edilmez.
Test Kısıtlamaları
Potansiyeli bulunmasına rağmen Sitokrom P450 testleri bazı kısıtlamalara sahiptir:
- Sitokrom P450 testi hangi ilacın sizin için en iyi seçenek olduğunu kesin olarak belirlemez. Sadece ipuçları sağlar.
- Sitokrom P450 testleri sadece vücudun bazı ilaçları işleme sürecine dahil olan genlere bakar. Bu yüzden skop dışında kalan faktörler antidepresanın etkileme biçimini değiştirebilir.
- Hala gelişme aşamasında olduğu için sitokrom P450 testlerinin antisdepresan seçme konusunda ne kadar faydalı olduğu net olarak bilinmemektedir.
- Hastalık kontrol ve önleme merkezi tarafından oluşturulan bir danışma grubu sitokrom P450 testinin en yaygın olarak verilen antidepresanlar için kullanımını destekleyecek yeterli kanıt olmadığı sonucuna varmıştır.
- Sitokrom P450 testine girmiş olsanız dahi sizin için en uygun olanı belirlemek için farklı ilaç ve dozajları denemeniz gerekebilir.
Limitasyonlara rağmen bazı doktorlar faydalı olduğunu düşünerek bu testi kullanmaktadırlar. Fakat sitokrom P450 testi antidepresan seçme konusunda tek seçenek değildir. Yardımcı olabilecek araçlardan biridir. Medikal geçmiş ve semptomlara dayanarak antidepresan denemek hala ihtiyaçlara uyan en iyi ilacı seçme konusunda standart yöntemdir.
Sağlık Editörü